Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Blaðsíða 139

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2015 · 1 139
tækju þátt í alþjóðlegri myndlistarsýn-
ingu 1953. (Draumurinn um hreint
form. Listasafn Íslands 1998 eftir Ólaf
Gíslason) Sami hótaði að láta rífa Lista-
mannaskálann ef hann yrði leigður fyrir
kosningaskrifstofu Sósíalistaflokksins í
Reykjavík og enn var sami að verki
þegar ákveðið var að svipta myndlistar-
menn styrk sem lofað hafði verið til
áðurnefndrar alþjóðlegrar sýningar – af
því að ráðherrann fékk ekki að ráða því
hverjir tækju þátt í sýningunni. Allt
gerðist þetta 1953. Og nú verður að rifja
það upp að Sósíalistaflokkurinn var
ekki jaðarflokkur og ekki fámenn klíka.
Hann fékk 28,5% atkvæða í borgar-
stjórnarkosningunum 1946.
Einsflokkskerfi
Þarna var hugmyndafræði einsflokks-
kerfisins að verki; en komum að því
síðar, fyrst um bók Styrmis. Það er mik-
ilvægt sem fram kemur á síðu 14 að
hann telur að skýrslurnar sem sam-
starfsmaður hans skrifaði „hafi ekki að
geyma nein stórtíðindi og mörgum mun
finnast þetta karp eitt.“ Ég er sammála
því; skýrslurnar eru aðallega um innan-
flokksátök í Sósíalistaflokknum og
Alþýðubandalaginu á þessum tíma. Þau
átök snerust um skipulagsmál hreyfing-
arinnar; ekki um áherslur í innanlands-
málum né utanríkismálum. Þau átök
sem sagt er frá voru tæknileg en ekki
pólitísk nema að mjög litlu leyti.
Styrmir segir um niðurstöður njósn-
anna: „Sú vitneskja veitti okkur ákveðna
öryggistilfinningu.“ (bls 113). Það er nú
gott, þá var til einhvers barist! Skýrslur
Styrmis eru yfirleitt ekki beint frá fund-
um í Sósíalistaflokknum eða Alþýðu-
bandalaginu. Uppljóstrarinn hefur
engar upplýsingar úr æðstu stofnunum
þessara flokka nema af afspurn, en hann
hefur setið nokkra félagsfundi í Sósíal-
istafélagi Reykjavíkur og í Æskulýðs-
fylkingunni í Reykjavík og  tvo fundi í
Alþýðubandalaginu í Reykjavík.
Samtals eru birtir 33 kaflar úr
skýrslum og greinum sem Styrmir hefur
skrifað eftir uppljóstraranum. Frásagn-
irnar eru frá tímabilinu 1961 í október
og fram í ágúst 1968. 14 þættir eru frá
árinu 1963, 10 frá árinu 1962. Rosalega
stór hluti er um framboðsmál Alþýðu-
bandalagsins vorið 1963. Hefur einhver
áhuga á því ennþá? Stundum fellur upp-
ljóstrarinn fyrir eigin frásagnargleði og
Styrmir með honum. Þannig segir hann
til dæmis frá fundi í einni deild Sósíal-
istafélags Reykjavíkur þar sem einn
þeirra sem stunduðu nám í Austur-
Þýskalandi kom á fundinn: „Skýrði
hann frá því að hann stundaði nám við
skóla þar sem kennd væri pólitík og
njósnir en myndi hafa annað nám að
yfirvarpi …“ (bls. 123) Ekki verður að
telja líklegt að stúdentinn hafi sagt
svona frá.
Á einum stað er sagt frá því að þeir
Brynjólfur Bjarnason og Jón Rafnsson
muni flytja tillögu um að reka Einar
Olgeirsson úr flokknum. Bull. Á nokkr-
um fleiri stöðum í skýrslunum eru
svona stórkarlalegar fullyrðingar sem
styrkja ekki trúverðugleika þeirra. Var
uppljóstrarinn að ljúga að Styrmi og
hafa hann að fífli? Stundum.
Að sumu leyti er öll þessi umræða til
marks um botnlausan barnaskap. Það
vissu allir allt um alla í Reykjavík á
þessum árum; við vorum svo fá. Og það
er ótrúleg einfeldni að sitja á kvöldin og
nóttunni og borga manni fyrir að dæla í
sig þvælu sem engu máli skipti þegar
upp er staðið eins og Styrmir viður-
kennir. Barnaskapurinn lýsir sér líka í
því að tala um áhrif íslenskra sósíalista á
þessum áratugum eins og þau hafi öll
verið runnin undan rifjum Kremlverja.
Hvað með Dagsbrún, Iðju, Félag járn-
iðnaðarmanna, Trésmiðafélagið, Iðn-