Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Blaðsíða 31

M á n a s t e i n n , M u n c h o g e x p r e s S J Ó N i s m i n n
TMM 2015 · 1 31
Mána Steini finnst gaman að „láta
fald skikkjunnar sveiflast um læri
sín“ eða með öðrum orðum að vera í
kjól. Honum finnst gaman „að vera
einhver annar“. Það má ímynda sér
að Máni Steinn finni kvenlega hlið
hjá sér og að hann langi til að geta
lifað þessa hlið að fullu. Þá er enn
auðveldara að skilja aðdáun hans á
og þráhyggju gagnvart Sólu Guðb-.
Máni Steinn „fylgist með hverri hreyfingu stúlkunnar“ (bls. 86). „En mest
þykir honum til um hversu tilgerðarlaust hún framkvæmir þetta allt saman,
hversu auðvelt það er fyrir hana að vera Sóla Guðb-“ (bls. 86). Það er alls ekki
óhugsandi að hann langi að vera hún.
Sjón notar þjóðtrú og goðsögur til að skapa andstæður og tengsl milli
persónanna og lýsa þeim á fleiri stigum. Það er líkt því sem Munch gerði í
málverkinu „Depurð. Maður og hafmeyja. Mót á ströndinni.“ Verkið geymir
allar andstæður í tákni hafmeyjar sem kemur upp úr hafinu andspænis
manni á ströndinni. Hún er freisting og lokkar hann í annan heim sem til-
heyrir honum ekki, en dregur hann samt að sér, því oft situr þessi saman-
skroppni maður í málverkum Munchs við sjóinn og langar til hafs. Það er
depurð og löngun sem fela sig í honum og þetta stefnumót er eins ómögulegt
og það er óumflýjanlegt. Karlmaður og kona, jörð og haf, svart og hvítt,
máni og sól, steinn og guð, varúlfur og vampíra. Þannig stefnumót á sér stað
í súrrealísku senunni á milli Sólu Guðb- og Mána Steins: „Um kvöldið þegar
fuglinn í fjörunni er drukknaður í blóði drengsins kemur Sóla Guðb- og
nær í Mána Stein út á snúru. Hún fer með hann heim og klæðir sig í hann“
(bls. 65).
Fullur máni rís við sólsetur en eins og áður var rætt tengist Máni Steinn
fullu tungli og nótt. Þetta er stefnumót þegar Máni Steinn sýnir varúlfsnátt-
úru sína. Undir fullu tungli verður hann að varúlfi. Mána, sem táknar nótt,
langar að verða að Sólu, sem táknar dag. Þetta er eðlileg þróun í náttúrunni,
að nótt verður að degi. En rétt áður en þetta gerist, kemur dögun sem er
rauð og stendur milli hinnar svörtu nætur og hins hvíta dags. Rauði liturinn
birtist á milli Mána Steins og Sólu Guðb-. Og þessi litur skiptir miklu máli,
eins og fjallað verður um hér á eftir.
1.6 „Allar konur“ og „Konan eina“
Það má segja að Sóla Guðb- sé tákn fyrir konu sem er bæði stúlka og full-
þroskuð kona, sérstaklega ef við lítum á samanburð hennar við vampíru og
Musidoru, sem var femme fatale. Það er endurtekin hugmynd í list Munchs
Depurð. Maður og hafmeyja. Mót á
ströndinni. (1896)