Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Page 42

E g i l l B j a r n a s o n
42 TMM 2016 · 1
Blaðið birti hinsvegar lykil að stjörnustikunni, þann eina sem birst hefur í
íslenskum fjölmiðli eftir því sem næst verður komist:
Hauskúpa: Afleitt verk. Ber að forðast.
Ein stjarna: Verk fyrir neðan meðallag. Líklega ráðlegt að eyða ekki tíma
sínum í það.
Tvær stjörnur: Meðallagi gott verk.
Þrjár stjörnur: Prýðilega gott verk og vel þess virði að komast yfir það.
Fjórar stjörnur: Frábærlega gott verk sem enginn ætti að missa af. Kannski
meistaraverk en tíminn verður þó að skera úr um það.11
Raðbreyturnar eru semsagt í upphafi aðeins 5. Með öðrum orðum var ekki
hægt að fá hálfar stjörnur líkt og nú. Helmingaskiptin gera stjörnustikuna
að 10 punkta skala; meðaltal verður helmingurinn af 5, táknað með 2,5
stjörnum. Þannig (samkvæmt skilgreiningu) þýða 3 stjörnur „gott“, 3,5
stjörnur „mjög gott“, 4 stjörnur „mjög mjög gott“, 4,5 stjörnur „mjög mjög
mjög gott“, 5 stjörnur „mjög mjög mjög mjög gott“. Hver er munurinn? Allur
og enginn. Gagnrýnendur eru enda gjarnan ósamstíga þegar kemur að því
að meta vægi stjarna. Árni Matthíasson er nískasti stjörnugjafi landsins og
gefur að meðtali þrjár stjörnur. Samstarfsmaður hans á Morgunblaðinu,
Einar Falur Ingólfsson, er mun stjörnuglaðari og gefur að meðaltali fjórar,
samkvæmt samantekt. Án þess að leggjast beinlínis í heimildavinnu eru
lesendur grunlausir um þetta ólíka verðmat.

Á meðfylgjandi línuritum má sjá hvernig stjörnugjafir hafa þróast á
Morgunblaðinu, Fréttablaðinu og DV undanfarin tíu ár. Blöðin eru æ meira
ósamstíga og gjafmildari.
Eða fara bækur einfaldlega batnandi? Launasjóður rithöfunda er digrari
en áður, með 555 mánaðarlaun til úthlutunar, samanborið við 456 mánaðar-
laun árið 2005. Átján prósent útgjaldaaukning hefur væntanlega einhver
áhrif á listsköpun í landinu en varla á þeim mælikvarða sem hér er til
umræðu. Nýliðar í bókaútgáfu ættu að vera líklegastir til að njóta góðs af
auknum útgjöldum. En að sama skapi eru yngri höfundar líklegri til að fá
hauskúpu eða álíka viðtökur fyrir verk sín.
Sennilegri skýring er annars konar nýliðun. Nýliðun meðal gagnrýnenda.
Árið 2009 skáru Mogginn og Fréttablaðið menningardeildir niður í eitt
pósthólf og gerðu listgagnrýni að hjáverkum ritstjórnarskútunnar. Á dögum
Lesbókar Morgunblaðsins voru hátt í 60 bókagagnrýnendur á launaskrá en
það breyttist með einu pennastriki.12 Skortur á innleggi bókmenntafræðinga
eða annarra menntamanna þarf ekki að vera galli í sjálfu sér. Góður gagn-
rýnandi er polymath, fjölfræðingur með öruggt tak á penna, fær um að setja