Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Side 90

90 TMM 2016 · 1
Árni Bergmann
Tungumálaævintýri
Persónulegar minningar og stærra samhengi
Það fer varla hjá því að þekking á tungumálum og notkunarsvið þeirra séu
áleitnari við smáþjóðafólk en þau sem tilheyra stórum málheimum.
Ég sjálfur man ekki betur en ég hafi, ásamt svo mörgum af minni kynslóð,
verið alinn upp í vissri tungumáladýrkun. Kannski ólum við okkur þannig
upp sjálf. Tungumálakunnátta var heillandi hvítigaldur. Kappasögur voru
sagðar af góðum málamönnum. Ef einn slíkur fór til náms til útlanda voru
menn vissir um að hann talaði frönsku betur en Frakkar eða rússnesku betur
en Rússar. Á efsta tindi stóðu þeir sem voru málaséní og enginn vissi hve
mörg mál kunnu. Friðrik Þórðarson í Osló var einna frægastur, sá sem kunni
mörg fágæt mál úr Kákasus. Þegar hann var að því spurður hve mörg mál
hann kynni svaraði hann: „Á ég að telja þessar evrópsku mállýskur með?“
„Latína er list mæt …“
Þessi tungumáladýrkun magnaðist með hverju ári skólagöngunnar – og það
var alltaf sérstaklega freistandi að sletta málum sem maður kunni ekki. Áður
en ég byrjaði í menntaskóla hafði ég fengið fyrirframást á latínu. Ég hafði
komist í bók sem kom út á hundrað ára afmæli Menntaskólans í Reykjavík,
Minningar úr Menntaskóla, stórskemmtilegt rit reyndar og dálítið undarlegt
í laginu: minningarnar voru því skemmtilegri sem lengra var farið inn í
fortíð en misstu lit og keim jafnt og þétt eftir því sem samtíminn nálgaðist.
Og latínan var fastaskraut í þessum endurminningum. Latína var lykill að
allri menningu, menn þurftu reyndar að kunna töluvert í henni til að komast
í fyrsta bekk skólans. Og forfeður okkar slettu latínu og vitnuðu í latínu-
skáld og jafnvel hvunndagsleg og sjálfsögð hugsun varð einhvernveginn svo
merkileg á latínu. Af þessu varð ég stórhrifinn og fannst verst að við á minni
tíð lærðum ekki grísku líka eins og gert var hundrað árum fyrr. Ég keypti
mér þó forngríska orðabók og lærði gríska stafrófið. Og þá sannast hið forn-
kveðna enn og aftur: allt sem maður lærir eða hnusar af kemur að einhverju
gagni fyrr eða síðar. Gríska stafrófið notaði ég til að skrifa leyndarmál mín í
dagbók – en skrifaði líka orðin afturábak til vonar og vara.
Og ég elskaði latínuna með öllum hennar yndislega flóknu beygingum. Ég