Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Síða 125

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2016 · 1 125
Noregskonungi. Sturla fellur í sögulok
ásamt föður sínum og flestum bræðrum
á Örlygsstöðum í Skagafirði árið 1238
fyrir sameinuðum herjum Kolbeins
unga og Gissurar Þorvaldssonar. Í
„fyrstu“ bókinni Óvinafagnaði er þráð-
urinn tekinn upp þar sem Þórður kakali
Sighvatsson, rankar úr ölvímu í Noregi
og vill koma sér til Íslands að endur-
heimta völd ættar sinnar eftir ósigurinn
á Örlygsstöðum. Úr verður æði spenn-
andi lukkuriddarasaga sem nær
hámarki með hlálegum grjótkastsigri í
Flóabardaga þar sem fiskikarlar af Vest-
fjörðum undir forystu Þórðar ná að
gjörsigra vel vopnum búinn sjóher Kol-
beins unga úr Skagafirði. Í Ofsa hefur
Þórður verið kallaður utan til Noregs og
Gissur og Sturla Þórðarson sammælast
um að friða stríðandi öfl í landinu með
því að efna til brúðkaups barna sinna og
halda veislu á Flugumýri – en gá ekki að
því að Eyjólfur ofsi, tengdasonur Sig-
hvats á Grund, er ekki með í sættinni og
kemur daginn eftir veisluna með sveit
manna úr Eyjafirði og brennir bæinn
– en Gissur sleppur með því að skríða
ofan í sýruker eins og frægt er. Þar með
er sviðið tilbúið fyrir næstu hefnda-
syrpu. Í Skáldi eru dregnir saman ýmsir
þræðir um atburði sem hafa lent utan
sviðs í fyrri bókum, s. s. víg Snorra í
Reykholti og endalok Þórðar kakala í
Noregi. Hér er sjónum beint að Sturlu
Þórðarsyni um leið og sagan tekur sér
stundarhlé frá því að flökta á milli
ólíkra radda og sjónarhorna hinna ýmsu
persóna og leikenda yfir í þá yfirsýn um
atburði aldarinnar sem sagnaritarinn
Sturla og aðstoðarmaður hans, Þórður
Narfason, öðlast við að setja Sturlungu
saman úr þeim margbrotnu og flóknu
sögum sem á undan eru gengnar – allt
þar til Einar Kárason sjálfur bætir því
við að oddur sem brotnaði af spjóti
Klængs Bjarnarsonar, fóstbróður Sturlu
Þórðarsonar, í undanfarandi kafla hafi
fundist á bænum Neðra-Apavatni á
æskudögum Einars sjálfs.
Um leið og hinni miklu og breiðu
sögu vindur fram viðrar Einar ýmsar
kenningar, tilgátur, hugmyndir og hug-
dettur um aðstæður höfunda á þrett-
ándu öld, einkum bækur sem væri hægt
að sjá fyrir sér að þeir Sturlungar hafi
skrifað; ekki bara að Snorri hafi skrifað
Ólafs sögu helga, Heimskringlu og
Eddu, eins og viðtekið er, heldur líka
Eglu (eins og mörg halda), að Ólafur
hvítaskáld Þórðarson hafi sett Laxdælu
saman (sem stundum hefur verið sagt í
bland við þá hugmynd að þar hafi konur
vélað um) og að Sturla Þórðarson hafi
ekki bara skrifað Íslendinga sögu í
Sturlungu, sögur Hákonar gamla Nor-
egskonungs og Magnúsar sonar hans
lagabætis í bland við eitthvað af Jóns-
bók, heldur líka Eyrbyggju og talsvert
um Gretti sterka, Kristni sögu, Færey-
inga sögu og Konungs Skuggsjá og verið
byrjaður á Fóstbræðra sögu þegar hann
lést – að ógleymdri sjálfri Njálu. Uppá-
stungur um að Sturla hafi átt þátt í þess-
um ritum hafa komið fram hér og þar,
og má til dæmis nefna að Helgi Guð-
mundsson málfræðingur er mjög sam-
hljóma Einari um Færeyinga sögu og
víða annars staðar má sjá að djarfar og
vinsælar hugmyndir Helga hafa orðið
Einari innblástur. Samanlagt er þetta
talsvert höfundarverk fyrir einn mann
og Einari svo mikið hjartans mál að
sýna fram á að þessar hugmyndir séu
ekki tómur skáldskapur að hann skrif-
aði um efnið sérstaka fræðigrein í Skírni
þar sem hann færði mörg og sannfær-
andi rök fyrir því að Sturla gæti verið
höfundur Njálu – sem Matthías Johann-
essen hélt einnig á loft í fræðum sínum.
Lesendum er því ekki ætlað að taka
þessum skáldskap af neinni léttúð sem
hægt sé að vísa frá í fræðilegri rökræðu.