Tímarit Máls og menningar - 01.03.2017, Page 87

„ – O g G u ð – H a n n e r t r ú ð u r i n n “1
TMM 2017 · 1 87
líklega að finna í úrvinnslu á þeirri trúarmótun sem Vilborg hlaut í bernsku
einkum hjá föðurfólki sínu.17
Hvernig er Guð?
Guð kemur nokkuð við sögu í eigin persónu í ljóðum Vilborgar. Þar hefur
hann mörg andlit. Eitt þeirra er hefðbundin guðsmynd feðraveldisins. Í þeim
tilvikum gengur hann einfaldlega undir heitinu „karlinn“. Hann skýtur
t.a.m. upp kollinum í hinum spámannlega hluta „Kyndilmessu“ (II hluta)
sem Dagný Kristjánsdóttir tengir við Dies irae í kaþólskri sálumessu.18 Í lok
hans þrýtur þá sem mælir í ljóðinu sálarró við stigvaxandi ásökun Drottins
um félagslegt skeytingarleysi og sjálfhverfa neyslu- og nautnahyggju Vestur-
landabúa um daga Víetnamstríðs og hungursneyðar í Bíafra. Hún skrúfar
frá útvarpinu og lúthersk poppmessa „yfirgnæfði karlinn“ með gjallanda og
glamri.19
Karlinn, guð karlveldisins, kemur líka við sögu í „Morgunverkum“ (áður
birt í Þjóðviljanum 17. júní 1972) sem lýsir önnum Vilborgar meðan hún
var au paire hjá íslenska konsúlnum eða „the fishmonger“ í Edinborg
1953.20 Eftir óveðursnótt hefur tré nágrannans stráð fagurgulum, fullþroska
plómum yfir eldhúsdyrahlaðið sem vinnukonunni bar að sópa fyrir komu
mjólkurpóstsins klukkan sjö. Glöð tínir hún plómurnar í svuntuvasa sinn
og um kvöldið biður hún Drottinn um nýja haustlægð. Bænin er ekki heyrð
en skáldinu þóknast ekki að „dekstra karlinn“
[…] heldur lét ég það verða mitt fyrsta verk í
morgusárið
að reka sópinn upp í plómutréð
þar sem það slútti yfir vegginn
– ekki samdi Drottinn Jave boðorðin
handa þjónum vinnukonum eða kvenfólki yfirleitt
þau gerði hann einungis handa húsbændunum
þess vegna rauf ég enga sætt
þegar ég hristi niður plómurnar
[…]21
Líta má á þetta ljóð sem einhver fyrstu merki frelsunar- og kvennaguðfræði á
íslensku.22 Samræmist það vel róttækri félagslegri afstöðu Vilborgar og þeirri
uppreisn sem hún hefur lýst sig í gegn þeim Guði sem birtist sem „karlinn“.23
Sá guð feðraveldisins sem hér kemur fram er kaldur og fjarlægur. Slíkur
Guð birtist líka en á annan hátt í „Birtan í kirkjunni“ (Síðdegi). Þar er
brugðið upp mynd úr fátæklega búinni sveitakirkju með ferkantaðan glugga
yfir altarinu sem rammar inn fífilbrekku á sumrin en skafrenning og kóf á
vetrum: