Náttúrufræðingurinn - 2020, Side 108

Náttúrufræðingurinn
108
er að breytileiki getur verið allnokkur á
milli ára í fæðusamsetningu laxaseiða.22
Þótt nokkur breytileiki hafi komið
fram í þéttleika bitmýslirfna á botni við
Alviðru8 virðist hann ekki koma fram í
fæðusamsetningu seiða á fyrsta ári milli
ára. Fæðuframboðið getur hins vegar
haft áhrif á vöxt og afkomu seiðanna.19,43
Við Sakkarhólma í Sogi náðust ein-
göngu seiði á fyrsta ári til greiningar.
Líkt og við Alviðru var fæða yngstu
laxaseiðanna þar aðallega bitmýslirfur.
Þetta sýnir mikilvægi bitmýslirfnanna
fyrir smæstu seiðin bæði ofan og neðan
til í Sogi. Urriðaseiðin við Sakkarhólma
tóku bitmýslirfur í meira mæli en við
Alviðru og kann munurinn að tengjast
því að urriðaseiðin við Alviðru voru
eldri og stærri en við Sakkarhólma. Lítill
munur var á fæðusamsetningu bleikju-
seiða efst og neðst í Sogi. Bleikja virðist
ekki taka fæðu beint af botni heldur úr
vatnsbolnum og af yfirborði.
Smádýr á botni, einkum skor-
dýralirfur, eru þýðingarmikil fæða lax-
fiskaseiða í Sogi. Lirfur bitmýs höfðu
mest vægi hjá laxaseiðum bæði ofarlega
og neðarlega í Sogi. Það helgast af því að
bitmý er ríkjandi smádýr á botni Sogs-
ins. Þrátt fyrir mikinn fjölda krabba-
dýra á reki í Sogi voru þau ekki í fæðu
seiðanna. Fæðan virðist tekin bæði á
reki og af botni og seiðin velja fæð-
una eftir stærð dýra. Bitmýslirfur hafa
mest vægi í fæðu fyrir yngstu seiðin,
en eftir því sem seiðin stækka verður
fæðan fjölbreyttari og stærri fæðudýr
koma fram í maga þeirra. Frekari rann-
sókna er þörf á fæðu og fæðuvali fiska
í íslenskum ám. Þar gætu greiningar á
stöðugum samsætum og DNA-greining
komið að gagni.
SUMMARY
FOOD OF SALMONIDS IN RIVER SOG
All three salmonids species that live
in Iceland, Atlantic salmon, brown trout
and Arctic charr, can be found in River
Sog, Atlantic salmon being the domi-
nant species. Fish have been monitored
in River Sog annually since 1985. This
paper presents the results of research
of the food of salmonid juveniles with
the main aim on Atlantic salmon. Ben-
thic invertebrates, especially insect lar-
vae, were the most common food items
1. Pétur M. Jónasson & Lindegaard, C. 1988. Ecosystem studies of North Atlantic
Ridge lakes. Verhandlungen des Internationalen Vereinigung für theoretische
und angewandte Limnologie 23. 394–403.
2. Hilmar J. Malmquist 1998. Ár og vötn á Íslandi: Vistfræði og votlendistengsl.
Bls. 37–55 í: Íslensk votlendi, verndun og nýting (ritstj. Jón S. Ólafsson).
Háskólaútgáfan, Reykjavík.
3. Gísli Már Gíslason, Jón S. Ólafsson & Hákon Aðalsteinsson 1999. Macroinver-
tebrate communities in rivers in Iceland. Í: (Ritstj. Friberg, N. & Carl, J.D.) Bio-
diversity in benthic ecology. Proceedings from Nordic benthological meeting
in Silkeborg, Denmark, 13–14 November 1997. NERI technical report no. 266.
National environmental research Institute, Árósum. 53–61.
4. Gísli Már Gíslason 1991. Lífríkið í Laxá. Bls. 219–235 í: Náttúra Mývatns (ritstj.
Arnþór Garðarsson & Árni Einarsson). Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík.
5. Gísli Már Gíslason & Vigfús Jóhannsson 1985. Bitmýið í Laxá í Suður-Þingeyjar-
sýslu. Náttúrufræðingurinn 55(4). 175–194.
6. Magnús Jóhannsson, Benóný Jónsson & Ragnhildur Magnúsdóttir 2004. Fisk-
og botndýrarannsóknir ásamt búsvæðamati í Sogi og þverám þess 2003. Veiði-
málastofnun (VMST-S/04004), Reykjavík. 34 bls.
7. Magnús Jóhannsson, Benóný Jónsson & Ragnhildur Magnúsdóttir 2005. Fisk-
og botndýrarannsóknir í Sogi og þverám þess árið 2004. Veiðimálastofnun
(VMST-S/05002), Reykjavík. 30 bls.
8. Magnús Jóhannsson, Guðni Guðbergsson & Jón S. Ólafsson 2011. Lífríki Sogs.
Samantekt og greining á gögnum frá árunum 1985–2008. Veiðimálastofnun
(VMST/11049; LV-2011/089), Reykjavík. 112 bls.
HEIMILDIR
ÞAKKIR
Landsvirkjun hefur að miklu leyti kostað rannsóknir í Sogi ásamt Veiðifélagi
Árnesinga. Höfundar færa fyrirtækinu og félaginu bestu þakkir fyrir framlag
sitt. Við þökkum Guðna Guðbergssyni fyrir yfirlestur greinarinnar og Jóni S.
Ólafssyni fyrir yfirlestur og hjálp við tölfræðiúrvinnslu.
of salmonids in Sog. Simuliidae larvae
were the main food item of salmon
juveniles, both in the upper and lower
reaches of Sog. This can be explained
by the dominance of simuliidae larvae
in the benthic invertebrate commu-
nity, feeding on organic drift from Lake
Þingvallavatn. Despite of a great num-
ber of drifting crustaceans they were
not found in the diet of salmonids. Prey
items seem to be taken both from the
drift and directly from the bottom. Sim-
uliidae larvae were the main food item
of young salmon fry (0+), but as they
grow the diet was more diverse and
with greater food items. Trichopteran
larvae were the main food items of two
years old salmon parr (2+). Differences
were found in the diet between spe-
cies, where the diet of salmon and charr
juveniles was significantly different but
less difference was in the diet between
trout and salmon and trout and charr.
Studies on the diet and food selection
of salmonids in Icelandic rivers are
still few and further studies on this
topic are needed.
9. Kalleberg, H. 1958. Observation in a stream tank of territoriality and competi-
tion in juvenile salmon and trout (Salmo salar L. and S. trutta L.). Reports of the
Institute of Freshwater Research, Drottningholm 39. 55–99.
10. Keeley, E.R. & Grant, J.W.A. 1995. Allometric and environmental correlates of
territory size in juvenile Atlantic salmon (Salmo salar). Canadian Journal of
Fisheries and Aquatic Sciences 52. 186–196.
11. Chapman, D.W. & Bjornn, T.C. 1969. Distribution of salmonids in streams, with
special reference to food and feeding. Bls. 153–176 í: Salmon and trout in streams
(ritstj. Northcote, P.G.). University of British Columbia, Vancouver.
12. Wankowski, J.W.J. & Thorpe, J.E. 1979. Spatial distribution and feeding in At-
lantic salmon (Salmo salar L.) juveniles. Journal of Fish Biology 14. 239–247.
13. Jonsson, B. & Jonsson, N. 2011. Ecology of Atlantic Salmon and Brown Trout:
Habitat as a template for life histories. Springer, New York. (Einkum vísað til
kaflans „Habitat use“, bls. 67–137).
14. Tunney, T.D. & Stefán Óli Steingrímsson 2012. Foraging mode variation in three
stream-dwelling salmonid fishes. Ecology of Freshwater Fish 21. 570–580.
15. Stefán Óli Steingrímsson, Tunney, T.D. & Guðmundur Smári Gunnarsson 2015.
Fæðu- og óðalsatferli ungra laxfiska í íslenskum ám. Náttúrufræðingurinn
85(1–2). 28–36.
16. Tumi Tómasson 1975. Undersökning av juvenila lax- og öringpopulationer i
Úlfarsá, en liten islänsk älv. Námsverkefni við háskólann í Uppsölum. 22 bls.
17. Þórólfur Antonsson 1983. Vöxtur, fæða og fæðuframboð laxa- og urriðaseiða
í Leirvogsá 1981. Prófritgerð framhaldsnáms við líffræðiskor Háskóla Íslands.
54 bls.
18. Finnur Garðarsson 1983. Tetthet, vekst og produksjon av lakseyngel (Salmo
salar L.) i elven Ellidaár og Hólmsá på Island. Cand. scient.-ritgerð við
Óslóarháskóla. 75 bls.
19. Magnús Jóhannsson 1984. Ernæring, tetthet og vekst hos årsyngel av laks
(Salmo salar L.) i elven Bugða i Island. Cand. scient.-ritgerð við Óslóarháskóla.
82 bls.
20. Stefán Óli Steingrímsson & Gísli M. Gíslason 2002. Body size, diet and growth
of landlocked brown trout, Salmo trutta, in the subarctic River Laxá, North-
East Iceland. Environmental Biology of Fishes 63. 417–426.