Náttúrufræðingurinn - 2020, Qupperneq 118

Náttúrufræðingurinn
118
AÐRAR HUGMYNDIR
UM VEGSTÆÐI
Þeir sem gagnrýna vegstæði eru
oft afgreiddir með hraði sem and-
stæðingar samgöngubóta. Sá stimp-
ill er ekki gott veganesti í rökræðum
við stjórnvöld. Pétri M. Jónassyni
þótti því mikilvægt að benda á aðrar
lausnir á samgönguvanda svæðisins.
Höfundur þessarar greinar fór meðal
annars með Pétri til fundar við þá fyrr-
verandi ráðuneytisstjóra í samgöngu-
ráðuneytinu, sem var einnig um langt
árabil stjórnandi hjá Vegagerðinni,
til að ræða aðrar leiðir til að bæta
samgöngur á svæðinu. Umræddur
reynslubolti taldi að ráðagerð Vega-
gerðarinnar um veg 365 væri „veg-
tæknilega út í hött“ þar sem verið væri
að beina umferð frá beinum breiðum
vegi með 90 km/klst. hámarkshraða
inn á veg í þjóðgarði sem er lag-
aður að landslagi og með hámarks-
hraðann 50 km/klst. Í kjölfar þessa
fundar setti Pétur fram tillögu að vegi
sem færi yfir Lyngdalsheiði á móts
við virkjanirnar í Soginu (sjá leið 3
á 2. mynd).
Freysteinn Sigurðsson, þáverandi
varaformaður Landverndar, skrifaði í
mars 2008 greinargerð fyrir samtökin
um vegalagningu á svæðinu þar sem
skoðaðir voru margir valkostir.8 Þar
segir á bls. 8:
[R]ökin fyrir þörfinni á Gjábakka-
vegi [eru] afar veigalítil, og réttlæta
á engan hátt svona dýra framkvæmd,
hvernig sem á málið er litið. Vegur
þessi virðist því vera hrein og bein
þarfleysa. Yfirlýstri gagnsemi hans ...
má ná með öðrum hætti, eins og hér
síðar greinir. Ekki nóg með það, að
hann sé þarflaus, hann getur valdið
meiri háttar spjöllum á umhverfinu,
sem vega miklu þyngra en það litla
gagn, sem að honum gæti verið.
Í greinargerð Landverndar eru
kynntir fjórir meginvalkostir um sam-
göngubætur á svæðinu í stað áforma
Vegagerðarinnar um veg 365, og tvær
hugmyndir um nýjar leiðir frá svæðinu
sem tengt gætu það við þjóðvegakerfið.
Skoðanakönnun á netinu sýndi mikinn
stuðning við þá valkosti sem Land-
vernd kynnti. Þessir kostir koma fram
á 2. mynd.
2. mynd. Fjórir valkostir sem Landvernd kynnti í stað áforma Vegagerðarinnar um legu vegar
365. Kort á bls. 4 í greinargerð Landverndar um valkosti í vegagerð við Þingvallavatn.8
MATSFERLIÐ
Samkvæmt lögum var hinn ráðgerði
365 það mikill að umfangi að meta þurfti
umhverfisáhrif (3. mynd).
UMHVERFISMAT I – SIGUR!
Vegur 365 kemur fram í Aðal-
skipulagi Laugardalshrepps 2000–
2012.10 Árið 2004 lítur fyrra umhverfis-
mat Vegagerðarinnar dagsins ljós og
er þar greint frá „fjórum raunhæfum
kostum“.11 Kostur 1 (leið 1 á 3. mynd),
sem er lagfæring á þáverandi Gjábakka-
vegi (sem er hluti af gamla Kóngsveg-
inum), var þó ekki metinn þar sem
Vegagerðin taldi hann ekki „raunhæfan
kost“. Hinn 11. nóvember 2004 fellst
Skipulagsstofnun á framkvæmdina.6
Þann úrskurð kæra Pétur M. Jón-
asson, Náttúruverndarsamtök Íslands
og Landvernd til umhverfisráðherra.
Sú kæra leiddi til þess að umhverfis-
ráðherra felldi úrskurð skipulagsstjóra
úr gildi 28. júní 2005 með þeim rökum
að meta beri endurbyggingu Gjábakka-
vegar sem raunhæfan kost.12
UMHVERFISMAT II
– NIÐURSTAÐA MEÐ SKILYRÐUM
SEM EKKI VORU UPPFYLLT
Vegagerðin leggur ekki árar í bát. Nýtt
mat hefst án tafar og í maí 2006 fellst
Skipulagsstofnun á áform um að leggja veg-
inn samkvæmt leið 7 (sjá kort Vegagerðar,
3. mynd). Pétur M. Jónasson kærir þann
úrskurð til umhverfisráðherra í bréfi 26.
júní 2006. Í umsögn frá 10. október 2006
um stjórnsýslukæruna tekur Umhverfis-
stofnun undir sjónarmið Péturs. Tæplega
ári síðar, í maí 2007, úrskurðar umhverfis-
ráðherra Vegagerðinni í hag, en með skil-
yrðum um mælingar á ákomu loftaðbor-
innar köfnunarefnismengunar áður en
framkvæmdir hæfust og í fimm ár eftir
að framkvæmdum lyki. Mælingar skyldi
skipuleggja í samráði við Umhverfis-
stofnun (4. mynd).13
Pétur heldur málinu áfram í þeirri von
að nýr umhverfisráðherra, sem tók við
sumarið 2007, líti málið öðrum augum.
Hinn 8. ágúst 2007 sendir Pétur ráðherr-
anum bréf með ósk um að málið verði
tekið upp aftur vegna þess að ráðuneytið