Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Qupperneq 23

Úr ruslakistunni
í ágúst í Finnsstaðatúni. Eitthvað virðist
hafa staðið illa í bólið hjá heimafólki, því
Ebbi segir þau hjón hafa tekið sér illa og
ekkert viljað við sig tala, enda „ómennska,
illur munnsöfnuður og rógmælgi“ verið
ríkjandi eiginleikar þessa fólks og bætir við
að samkvæmt upplýsingum manns „sem
þekkti fólkið“ hafi börnin ástundað að
„yrkja níðvísur um prestinn og hartnær
hvert mannsbarn í sókninni“. Annað fleira
segir hann þessari fjölskyldu til hnjóðs.
Aðrar sagnir af Þórði benda til þess að
hann hafi verið nokkuð drykkfelldur,
gustmikill, góður og gegn bóndi, raungóður
og vinsæll af sveitungum sínum. Um hann
segir í Þjóðsögum Jóns Arnasonar (IV bls.
237-8): „Búhöldur mikill og athafnamaður,
skynugur vel, en nokkuð brellinn og
meinlegur“. „Svolamenni, starfsmaður hinn
mesti“, segir séra Einar Jónsson í Ættum
Austfirðinga (nr. 2904 - sjá einnig Blöndu
ÍV).
Sagan hermir að Stefán Olafsson hafi
haldið Steinunni dóttur Þórðar og Eygerðar
undir skírn og þá sagt að nú héldi hann á
konuefninu sínu, enda varð sú raunin á. Um
Steinunni segir í Ættum Austfirðinga (nr.
2966): „Hún var merkiskona, ágæt
yfirsetukona og læknir, dó 23.7.1854,
hálfsjötug“. I Lœknatali Lárusar H. Blöndal
og Vilmundar Jónssonar (Isaf, Rvík., 1970)
eru þau hjón bæði talin meðal leikmanna
„er einkum og almennt hafa verið rómaðir
fyrir lækningar“.
Jón Stefánsson afi minn var fæddur 3.
ágúst 1851. Foreldrar hans voru Stefán
Kjartansson bóndi á Dallandi í Húsavík
eystra og kona hans Björg Einarssdóttir frá
Glúmsstöðum í Fljótsdal. Annar sonur
Stefáns og Bjargar var Einar Sveinn,
tengdafaðir séra Björns Þorlákssonar á
Dvergasteini, sem lengi var prestur Seyð-
firðinga, alþingismaður og sveitarhöfðingi,
harður í horn að taka og átti í útistöðum við
sóknarböm sín.
Þau Jón og Stefanía á Gilsárvöllum eru í
Ættum Austfirðinga sögð „myndarhjón“ og
mun það síst oflof. Heimilið var rómað fyrir
gestrisni og höfðingsskap út fyrir sveitar-
mörk, og t.a.m. þáði Jóhannes Jóhannesson
sýslumaður þar jafnan beina þegar hann átti
erindum að gegna í Borgarfirði. Afi sat í
hreppsnefnd alls tólf ár, þar af nokkurn tíma
sem oddviti. Seta hans þar varð þó ekki
lengri en þetta vegna þess að hugur hans
stóð til annars frekar en hreppapólitíkur og
karps um ráðstöfun sveitarómaga og annað
í þeim dúr.
Gilsárvalla - Gvendur
Hjá móðurforeldrum mínum á Gilsár-
völlum hafði átt athvarf hálfbróðir ömmu
vanþroskaður andlega, Guðmundur Guð-
mundsson, tíðum nefndur Gilsárvalla-
Gvendur, fæddur 1835, dáinn á Gilsár-
völlum 1905. Faðir hans, Guðmundur
Sigvaldason fyrri maður Soffíu langömmu,
varð úti árið 1843 frá konu og sjö börnum,
en þeirra var Guðmundur næstelstur.
Honum er svo lýst í Ættum Austfirðinga:
,,..var flökkumaður, fákænn, ruddalegur“,
þarflaus og vilhallur sleggjudómur,
sennilega kveðinn upp af naumum
persónulegum kynnum. I lýsingum annarra
kemur vissulega fram sá þáttur í fari
Gvendar sem skrásetjari fyrrgreinds ættarits
telur fram einan. Má þeirra á meðal nefna
föður minn, Halldór Ármannsson á
Snotrunesi, Sigurbjörn Snjólfsson á Gilsár-
teigi og ekki síst Guðfinnu Þorsteinsdóttur,
Erlu skáldkonu, sem ritar alllangan þátt um
hann í safnriti sínu Völuskjóðu, þar sem eru
tíundaðir fleiri eðlisþættir og sumir
geðfelldari. Allt hafði þetta fólk persónuleg
kynni af Gvendi. Oft var það þegar hann
kom á bæ fyrir fótaferðatíma eftir
21