Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Síða 25

Úr ruslakistunni
aðrar og eðlilegri skýringar á reiðum
höndum, fósturgalla, heilasköddun í
fæðingu, áfall í bernsku eða kannski
Downs-heilkenni. Og ekki er ólíklegt að við
atlæti og umönnun svipað og nú tíðkast
hefði hlutskipti hans orðið annað og betra
en að hrekjast umkomulaus bæ frá bæ og
sveit úr sveit, fáum aufúsugestur.
Guðmundur náði að verða sjötugur.
Hann var lagður af stað frá Gilsárvöllum og
ætlaði uppá Hérað. Kvaðst hann í
Njarðvíkurskriðum hafa mætt sjálfum sér.
Hann taldi það vísbendingu um að nú væri
nóg komið af ferðalögum þessa heims,
sneri við heim að Gilsárvöllum og lagðist
fyrir. Eftir að hafa legið nokkra stund sagði
hann best að bera sig út í skemmu, hann
væri sama sem dauður. Ekki var það látið
eftir honum, heldur fékk hann að deyja
drottni sínum áður en til þess var tekið. Sagt
var að banameinið hefði verið garnaflækja.
Borgarfjörður kvaddur
Á Gilsárvöllum vaktist upp fyrir okkur
bömunum sumt af leyndardómum lífsins -
og dauðans. Ekki þurfti mikla athyglisgáfú
til að álykta í hvaða tilgangi kúnum var
haldið undir naut skömmu eftir burð, né
hrútum hleypt til ánna á fengitíma. Og þá lá
nærri að giska á að ekki væri það
ljósmóðirin sem kæmi með hvítvoðungana
í tösku sinni, heldur væri tilurð þeirra með
öðrum hætti, og þá einnig hvaða líkams-
partar og athafnir kæmu þar við sögu.
Auðvitað var það ungum dreng reiðarslag
að þurfa að viðurkenna að foreldrar hans
legðu sig niður við slíka iðju.
Þetta hálft annað ár sem við áttum
athvarf á Gilsárvöllum munu heimilis-
störfin hafa hvílt á móður minni og ömmu
nokkurn veginn að jöfnu. Þó tel ég mig
muna það rétt að amma hafi annast umstang
í búri að mestu, og vorum við eldri
systkinin sæmilega liðtæk að hjálpa henni
við að skilja og strokka, og hlutum jafnan
fingurstroku neðan af strokkloki eða
froðuspón af rjómaskálinni að launum.
Mamma mun einkum hafa annast mjaltir og
matseld, enda forfrömuð eftir nám í
Húsmæðrakóla Reykjavíkur veturinn 1904.
Veturinn 1916-17 var faðir okkar við
smíðar í Reykjavík á verkstæði Gissurar
bróður síns, eins og vetuma á undan, en
kom um vorið austur. Þegar hann hafði
heilsað rétti hann Jóni tengdaföður sínum
50 króna seðil, umbun fyrir framfærslu
fjölskyldunnar, en vitanlega hafði hann ekki
þegið laun fyrir vinnuframlag sitt eða konu
sinnar sumarið á undan, né heldur mundi
hann gera það sumarið sem í hönd fór. Auk
þess rann til búsins arðurinn af þeim
búpeningi sem Ijölskyldan átti, einni kú og
nokkrum kindum.
Peningar vom sjaldséðir á Gilsárvöllum,
enda flest viðskipti byggð á innleggi og
úttekt hjá Sameinuðu. Þurfti heimilisfólkið
að skoða þennan stóra seðil gaumgæfilega
og dást að honum áður en hann var lagður
til geymslu í litlu stofuklukkuna á
veggnum, eina tímamæli heimilisins fyrir
utan sólina sjálfa.
Haustið 1917 fór svo Erlingur með Jón,
elsta soninn, alfluttur til Reykjavíkur.
Kristín varð eftir ásamt yngri börnunum og
var fastmælum bundið að hún kæmi með
þau suður vorið 1918, og gekk það eftir.
23