Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Page 42

Múlaþing
Fjárrétt skammt innan við Sel. Ljósmyndari og eigandi: Hjörleifur Guttormsson.
og Búlandsdalur austan Búlandsár. Frá
fomu fari var byggðin á þessu svæði og
fyrir botni Hamarsfjarðar nefnd Hálsþing-
há. Tvíbýli var á Hálsi um tíma á seinni-
hluta 19. aldar og bæirnir nefndir Efri- og
Neðribær; sá síðarnefndi stóð á gamla
bæjarstæðinu rétt innan við kirkjugarðinn.
Síðast bjuggu í Neðribæ Sigurður
Sigurðsson og Vilborg Gísladóttir, sem
fluttu þaðan í Stekkahjáleigu 1899. Af
þjóðþekktum mönnum sem tengjast Hálsi
má nefna Stefán Jónsson fréttamann og
alþingismann sem fæddist þar 1923.
Foreldrar hans Jón Stefánsson og Marselína
Pálsdóttir bjuggu í Efribænum á Hálsi
1917-1924 en fluttu þá til Djúpavogs. Segir
Stefán skemmtilega frá uppvaxtarárum
sínum á Djúpavogi í bókinni Að breyta
Ijalli15. Síðustu búendur á Hálsi,
1924-1963, voru Sveinn Stefánsson og
Kristín Stefánsdóttir, foreldrar Ingimars
Sveinssonar síðar skólastjóra á Djúpavogi.
A Hálsi var unnið með handverkfærum til
búsetuloka og aldrei kom þar rafmagn í
bæinn. Nú er kirkjugarður með nokkrum
legsteinum og vallgrónar rústir það helsta
sem minnir á kirkjustaðinn og mannvist þar
fyrrum.
Hjáleigan Strýta er ekki talin gamalt býli
og virðist sem hún hafi fallið úr byggð um
tíma um miðja 19. öld. Hún var eign
Hálskirkju fram um 1920 en komst í
einkaeign þegar Georg Jónsson keypti hana
og var jörðin í sjálfsábúð uns hún fór í eyði
árið 1975. Síðustu ábúendur þar voru
bræðumir Gísli og Stefán Sigurðssynir. Um
aldamótin 1900 var í uppvexti á Strýtu
systkinahópur, þar á meðal menn sem síðar
urðu þjóðþekktir, þ.e. bræðurnir Finnur
Jónsson listmálari og Ríkarður Jónsson
myndhöggvari, en foreldrar þeirra Jón
Þórarinsson og Olöf Finnsdóttir bjuggu á
Strýtu 1890-1909.
Kambshjáleigu (Efri-Hjáleigu) er fyrst
getið undir nafni í manntalinu 1816 en gæti
hafa byggst fyrr. í Jarðatali Johnsens 1847
er hún metin 4 hundruð að dýrleika og talin
sjálfstætt býli. Hélst svo til ársins 1950 að
40