Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Side 131

Fornleifaskráning á Öxi
Hér má sjá eina af mörgum vörðum sem líklega tilheyra gömlu leiðinniyfir Öxi. Hún stendur á klettabrún í bratt-
anum á Berufjarðardal og horfir yfir fjörðinn. Horft er til austurs. Ljósmynd: Þóra Pétursdóttir.
þurfí að kanna hversu viðkvæm þau svæði
eru sem líklegt er að framkvæmd hafi áhrif á,
einkum með tilliti til: „...svæða innan 100 m
fjarlægðar frá fomleifum sem njóta vemdar
samkvæmtþjóðminjalögum [og] svæðasem
hafa sögulegt, menningarlegt eða fomleifa-
fræðilegt gildi“ (Lög um mat á umhverfisá-
hrifum, 2000). Auk þess falla fomleifaskrán-
ingar vegna skipulagsvinnu sveitarfélaga eða
annarra undir framkvæmdaskráningar, en í 11.
grein Þjóðminjalaga (2001) segir: „Skylt er að
fomleifaskráning fari fram áður en gengið er
frá svæðisskipulagi, aðalskipulagi eða deili-
skipulagi eða endurskoðun þess og skal sá
sem ber ábyrgð á skipulagsgerð í samræmi
við skipulagslög standa straum af kostnaði við
skráninguna". Fomleifaskráningin sem gerð
var á Öxi og nærliggjandi svæði flokkast því
sem ffamkvæmdaskráning, enda var hún unnin
sem hluti af umhverfismati vegna fyrirhugaðra
vegaframkvæmda.
Skráning fomleifa er í raun langt ferli
sem felur í sér fjölda verkþátta. Fyrstu skref
hennar era yfirleitt að skoða ritaðar heimildir,
s.s. jarðabækur, héraðslýsingar, ömefnaskrár,
fomsögur og fombréfasöfn auk korta og upp-
drátta, í þeim tilgangi að safna upplýsingum
um mögulegar fomleifar á því svæði sem skrá
á. Að því búnu tekur við vettvangsvinna sem
jafinframt hefst með viðtölum við heimilda-
menn, heimamenn eða aðra staðkunnuga. Þeir
geta oft veitt ómetanlegar upplýsingar um
minjar sem hvergi er getið um í heimildum,
bent á staðsetningu horfínna minja, auk þess
að veita auknar upplýsingar um tilurð, hlut-
verk og sögur minjastaða, sem og um ræktun
og nýtingu lands. Með allar þessar upplýs-
ingar í farteskinu fer skrásetjari á vettvang og
skráir þær minjar sem upplýsingar vom um,
en nokkur fjöldi minja bætist að jafnaði við
þegar landsvæðið er gengið.
Við framkvæmdaskráningu, sem þá á Öxi,
er framkvæmdasvæðið allt gengið á skipulegan
hátt og leitað að fomleifum innan þess. Auð-
vitað er það þó aldrei svo að fullvissa sé fyrir
því að allar minjar innan svæðis séu skráðar,
enda getur ýmislegt leynst undir sverði þótt
ummerki séu ógreinileg á yfirborði.
129