Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Blaðsíða 132

Múlaþing
Varða þessi er ein af mörgum sem varða gömlu þjóð-
leiðina yfir Öxi. Horft er til vesturs og er núverandi
vegur í baksýn. Ljósmynd: Asta Hermannsdóttir.
Aðdragandi og framkvæmd
Snemma árs 2008 fór Vegagerðin á Akur-
eyri þess á leit við Fornleifastofnun Islands
ses. að hún gerði mat á áhrifum fyrirhugaðra
framkvæmda á vegstæði yfir Öxi á menn-
ingarminjar á svæðinu. Vegagerðin hafði þá
skilgreint rannsóknarsvæðið á gmndvelli fyrir-
liggjandi tillagna um staðsetningu veglína, en
alls vom tillögur að 8 mismunandi veglínum
auk hringvegar um sunnanverðan Bemijörð.
Þá var einnig nauðsynlegt að gera skráningu
og mat á fyrirhuguðum efnistökusvæðum sem
og við bæina Berufjörð og Hvannabrekku þar
sem nýrra heimreiða var að vænta.
Fornleifaskráningin fór fram í tveimur
áföngum, í júlí og október sumarið 2008, og
vom það greinarhöfundar Ásta Hermanns-
dóttir, fomleifafræðinemi, og Þóra Péturs-
dóttir, fomleifafræðingur, sem sáu um fram-
kvæmd hennar.
Fyrirhugaðar framkvæmdir eru í raun
þríþættar. I fyrsta lagi eru fyrirhugaðar endur-
bætur á hringvegi á um 6 km kafla, frá norður-
enda Skriðuvatns að Axarvegi. í öðru lagi er
um að ræða vegabætur á Öxi, fjallveginum
á milli Bemfjarðar og Skriðdals. I þriðja lagi
er um að ræða lagfæringar á núverandi hring-
vegi í botni Berufjarðar. Þar er gert ráð fyrir
nýjum og endurbyggðum vegi á 5-7 km kafla,
milli Hvannabrekku í norðanverðum firðinum
að Lindarbrekku í honum sunnanverðum. I
samráði við Skipulagsstofnun tók Vegagerðin
þá ákvörðun í apríl 2008 að meta umhverfis-
áhrif allra framkvæmda í einum áfanga og
samnýta þannig störf rannsóknaraðila. Sú
fomleifaskráning sem fram fór náði því til
svæðisins í heild, frá norðurenda Skriðuvatns,
um Öxi og loks um hringveg beggja vegna
ijarðar í botni Bemfjarðar.
Tillögur að staðsetningu veglína voru
nokkrar eins og fram hefur komið, en rann-
sóknarsvæði hverrar veglínu miðaðist við 200
m, þ.e. 100 m til hvorrar handar frá miðlínu
vegar. Hið sama átti við um þá kafla þar sem
fyrirhugaðar vegabætur fylgdu núverandi
vegarstæði, eins og í botni Skriðdals. Þar
sem veglínur skömðust, eins og í brattanum
í Berufjarðardal, runnu rannsóknarbeltin
hins vegar saman og varð heildarúttektar-
svæði á þeim kafla því mun breiðara. Minjar
sem lenda innan 200 m rannsóknarsvæðis
teljast því innan mögulegs áhrifasvæðis og
vom metnar í hættu vegna framkvæmdanna.
Sá hættustuðull sem notast var við er enn-
fremur tvíþættur. Annars vegar vom minjar
á 100 m belti næst veglínu (innan 50 m ffá
miðlínu vegar) metnar í stórhœttu vegna fram-
kvæmdanna. Hins vegar vom minj ar 50-100 m
frá miðlínu vegar metnar í hættu vegna ffam-
kvæmdanna.
Fornleifar á Öxi
Við fomleifaskráningu em minjar skráðar
jafnt á jörðum sem afréttum, en vegna skil-
greiningar Þjóðminjalaga á aldri fomleifa
er hins vegar farið eftir jarðaskiptingu eins
og hún kemur fýrir í Jarðatali Johnsens frá
i 847. Miðað við það snertir fyrirhugað fram-
130