Saga - 2014, Blaðsíða 138

tektarkaflarnir þjóna takmörkuðum tilgangi. en þetta eru smávægilegir gall-
ar. Hér hafa einkum verið gerðar athugasemdir við tvö atriði í röksemda-
færslunni: Í fyrsta lagi sé ekki lögð næg áhersla á valdamismuninn í sam-
skiptum Dana og Íslendinga. Það kann að veikja niðurstöður höfundar um
þverþjóðleika og menningarbræðing. Í öðru lagi vekur sú ákvörðun höfund-
ar að forðast þjóðernishugtakið — og styðjast við almenn hugtök eins og
útlendinga og innflytjendur — spurningar sem ekki er að fullu svarað. Þetta
sjónarhorn leiðir til þess að áherslan er lögð á samlögunarkröfu og þjóðern-
ishyggju en litið framhjá öðrum þáttum sem áttu þátt í því að áhrif Dana
fóru þverrandi í íslensku samfélagi. Með öðrum orðum hurfu ekki þver -
þjóðleg rými eftir að Danir misstu forræðisstöðu sína, heldur tóku þau
breytingum. og uppgangur þjóðernishyggju eftir að Ísland varð fullvalda
ríki og eftir lýðveldisstofnun tókst ekki að eyða þeim miklu alþjóðlegu áhrif-
um sem einkenndu íslenskt samfélag frá síðari heimsstyrjöld.
Þrátt fyrir þessar athugasemdir er hér um að ræða brautryðjendaverk um
Dani á Íslandi sem varpar skýru ljósi á áhrif þeirra og aðlögun að íslensku
samfélagi. Ritgerðin sýnir hvernig þættir eins og pólitísk umskipti í sam-
skiptum Íslands og Danmerkur, íslensk þjóðernishyggja og stefna stjórnvalda
í innflytjendamálum breyttu ekki aðeins stöðu Dana hér heldur mótuðu og
endurmótuðu afstöðu þeirra til íslensks samfélags á löngu tímabili.
kristín loftsdóttir
Doktorsritgerð Írisar ellenberger fjallar um danska innflytjendur á Íslandi á
tímabilinu 1900–1970 og beinir sjónum að stöðu þeirra og hlutverki innan
íslensks samfélags. viðfangsefni ritgerðarinnar lýtur þó fyrst og fremst að
stöðu þeirra í upphafi 20. aldar en þær niðurstöður eru bornar saman við
upp lifun Dana sem hér bjuggu eftir síðari heimsstyrjöld til 1970, en þó einnig
vikið í stuttu máli að þróun mála fyrir stríð. Í ritgerðinni er leitast við að draga
fram samfélagslegar breytingar á tímabilinu. Staða Dana er skoðuð út frá
fræðilegum hugmyndum samtímans um þverþjóðleika, án þess þó að höf-
undur missi sjónar á sérstöðu þess tímabils sem um er rætt. Ritgerðin þorir
þannig að varpa fram spurningum um hvernig í sagnfræðilegum rann -
sóknum megi nota kenningar, sem oftast sjást í tengslum við rann sóknir í
félagsfræði og mannfræði, á hreyfanleika og innflytjendur samtímans og
reyna um leið á frjóan hátt að takast á við spurningar tengdar íslensku
þjóðerni og viðhorfum til innflytjenda. Benda má á að löng hefð er fyrir því í
mannfræði að taka hugtök sem eru sprottin úr einu menningarlegu samhengi
og nota þau til að varpa nýju ljósi á ákveðin viðfangsefni í öðru menningar -
legu eða sögulegu samhengi og skapa þannig rými fyrir nýjar spurningar.
Í fyrsta hluta ritgerðarinnar skoðar höfundur stöðu Dana í íslensku sam-
félagi á fyrstu áratugum 20. aldar og spurt er hvort og hvernig Danir
andmæli136
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 136