Saga - 2014, Blaðsíða 117

niður undir sjó undir barði, þá nær því örend og dó á leiðinni heim. Hún
hafði áður verið geðveik, og sýnt sig í því, að vilja fyrirfara sér. Heyrst hefir
að maður í Skagafirði kallaður Floga-Björn, hafi ætlað að bíta stúlku á bark-
ann, en ekki getað það, og þá bitið af henni nefið“.
Sitthvað af óprentuðu efni mætti líka nefna og verður sýnishorn úr einu
annálshandriti látið duga, nefnilega Lbs. 635 4to, annál Halldórs Pálssonar,
bónda á Ásbjarnarstöðum í Stafholtstungum, yfir árin 1773–1858, þar sem
segir af geðsjúkri konu í færslu ársins 1849: „Það bar til undanfarinn vetur
að örla tók á æði og vitfirring giftrar konu Guðrúnar Ásmundsdóttur er átti
þá Gísla Guðmundsson, og bjuggu á Hóli í Norðurárdal. var hún fyrst með
miklu fljótræði og ásmælgi, loksins þegar hún gat ei lengur stjórnað búinu
með so brjálaðri ráðdeild skemmdalaust var hún látin um veturinn að
Brekku til valda bónda þar, innilokuð í kamersi nótt og dag, síðan þar
nokkru eftir flutt þaðan og hýstu hana þá vissan tíma færustu sveitarmenn.
ekki var mikið um viðleitni lækna við hana. Fór so fram þar til hún fluttist
að Þingnesi til systur hennar Guðrúnar Ásmundsdóttur og manns hennar
Jóhanns, er hún þar síðan í sama bága tilstandi, hvað óráð snertir“ (bls. 112).
Guðrún var 49 ára og hét systir hennar líka Guðrún, þremur árum eldri. Þau
Gísli áttu þrjú börn á lífi þegar þetta gerðist, 10 ára, 16 ára og 17 ára. Árið
1850 hafði Guðrúnu yngri verið komið fyrir í Sveinatungu, og tekið er fram
í manntali það ár að hún hafi verið vitskert í tvö ár. Hún lést 1. mars 1859.
Iv
Þetta er í sjálfu sér ekkert sem doktorsefni þarf að svara. Aldrei er hægt að
komast að öllu um svo víðfeðmt viðfangsefni, því til er urmull texta sem
varða aðstæður geðsjúkra, en auðvitað hefði verið rétt að leita aðeins betur.
Ritgerðin er líka í styttra lagi, réttar 220 blaðsíður. Miðað við kannski 350
orð á hverri blaðsíðu nær hún þó lágmarkslengd samkvæmt reglum Hug -
vísindasviðs um meistara- og doktorsnám frá 7. janúar 2011, sem er 75
þúsund orð. Hún hefði samt þurft að vera lengri, því umfjöllun um miðlæg
atriði er ófullnægjandi. Ég nefni tvö:
a) vistun geðsjúklinga á spítölum í Reykjavík og á Akureyri eftir miðja
19. öld er ekki tekin nógu föstum tökum. Um vistun geðsjúklinga á spítala
í Reykjavík eftir 1866 eru sögð vera „nokkur dæmi“ (bls. 61). Síðar er þess
getið að skýrslur hafi verið birtar í Þjóðólfi og Ísafold sem sýni „að geðveikir
sjúklingar voru vistaðir á spítalanum“ frá hausti 1868 til ársloka 1889 (bls.
142). Úrvinnslu vantar og sætir furðu miðað við talnagleði doktorsefnis í
úrvinnslu manntala. Hvað var þetta margt fólk? er hægt að sjá skiptingu á
kyn eða hvaðan sjúklingarnir komu og hvernig þeim reiddi af? Skýrslurnar
í Þjóðólfi 1868–1879 leyfa ekkert af þessu, svo mikið er víst. Sundurliðað er
eftir þjóðerni, síðan kynferði og loks sjúkdómum, en sínu í hverju lagi, og
ekki er hægt, til dæmis, að sjá hvors kyns geðsjúklingar voru:
andmæli 115
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 115