Andvari - 01.01.2014, Side 28

26
SVAVAR GESTSSON
ANDVARI
Þeir sem svona unnu voru bundnir kaupmönnum í einu og öllu. Enda
áttu þeir í mörgum tilfellum húsin sem menn bjuggu í. Yfirleitt voru
þetta litlar og lélegar íbúðir. Margar vatnslausar og fæstar með kló-
settum eða frárennsli. Konráð átti mörg hús og íbúðir þarna í kring.
Fólkið sem í þeim bjó var almennt sárafátækt. Þó man ég aldrei eftir að
ég hafi verið svangur vegna þess að heimilið væri bjargarlaust. En það
var mjög knappt um allt.“34
Lífinu lýsir Lúðvík vel í þessum línum:
„Þetta var einfalt líf. Móðir mín og fóstri unnu bæði úti meira og
minna. Hann var stundum sjómaður á mótorbátum en oftast nær vann
hann hjá Konráði og hún líka. Á okkar heimili var nýmjólk næstum
að segja óþekkt. I öllu mínu uppeldi drukkum við danska boxamjólk,
niðursoðna mjólk, sem við blönduðum með vatni. í glasinu var 90-95%
vatn og bætt út í það einni eða tveimur matskeiðum af mjólk. Ég var
sendur einstaka sinnum, sjaldnar en einu sinni í viku, til að kaupa
kúamjólk, oftast af Birni Jónassyni. Hann var útvegsbóndi og fiskmats-
maður... Að öðru leyti var þetta ekta þurrabúð. Fiskur var afskaplega
yfirgnæfandi matur. Kjöt var sáralítið, tæplega einu sinni í viku. Á
haustin reyndu heimilin að safna sér svolitlum vetrarforða. Oftast var
reynt að kaupa kjöt, afsláttarhross eða þess háttar, og salta niður. Margir
áttu því kjöttunnu undir veturinn og svo talsvert af súrmeti og öðru
slíku. Þetta held ég að langflest heimili hafi búið við...“35
Við þessar aðstæður verður að stofna almennilegt verkalýðsfélag.
Verkalýðsfélagið varð til eftir að neista verkalýðsbaráttunnar sló niður á
Norðfirði í persónu eldhugans Olafs Friðrikssonar. Jón Rafnsson yngri
varð fyrsti formaður félagsins en Jón skrifaði um þessi tíðindi í bók sína
Vor í verum. (Heimskringla, Reykjavík 1957).
íbúum í Nesi í Norðfirði fjölgar ört. Þorpið varð sjálfstætt sveitar-
félag 1913, þá aðskilið frá Norðfjarðarhreppi. íbúar í Nesþorpi voru
529 árið 1910 en 945 tíu árum seinna; hafði fjölgað um 78%. Enginn
áratugur hefur skilað annarri eins mannfjölgun.
Og þá birtist Jónas Guðmundsson á sviðinu. Hann flutti til Norð-
fjarðar 1921. Glæsilegur leiðtogi. Hann var ráðinn kennari og fljótlega
fóru ferskir vindar að blása í bæjarlífinu umhverfis nýja kennarann.
Hann var kosinn formaður í Verklýðsfélagi Norðfjarðar 1924.36 Félagið
bauð hann fram til hreppsnefndar í Neshreppi 1925 og vann stórsigur.
Jónas gerði bandalag við framsóknarmenn í hreppsnefndinni og var
kosinn oddviti. Jónas Guðmundsson var maðurinn sem allir tóku eftir á