Andvari - 01.01.2014, Page 55

andvari
LÚÐVÍK JÓSEPSSON
53
Framsókn fékk forsætisráðuneytið og svo gat Alþýðuflokkurinn valið
menntamálaráðuneytið. Lúðvík Jósepsson var sannarlega óumdeilanlega
fyrsta ráðherraefni Sósíalistaflokksins á eftir Einari Olgeirssyni og það
varð enn augljósara þegar í ljós kom að viðskipta- og sjávarútvegsráðu-
neytin komu í hlut Alþýðubandalagsins auk félagsmálaráðuneytisins.
Þegar hér var komið sögu hafði Lúðvík setið á alþingi á fjórtánda ár.
Umræðan um landhelgismálið verður að skoðast í því ljósi að liðin
voru aðeins 14 ár frá því að ísland varð lýðveldi. Baráttutónarnir eru því
ekki síst sóttir í sjálfstæðisbaráttuna.
Mikið hefur verið skrifað um landhelgismálið.
Bók Lúðvíks um landhelgismálið kom út 1989. Hann var þá 75 ára.
Guðni Th. Jóhannesson fer rækilega yfir aðdragandann að landhelg-
isátökum íslendinga og Breta í bók sinni Þorskastríðin þrjú.96 Hann
bendir á að viðhorf stjórnvalda á íslandi hafi verið þau að Islendingar
yrðu að byrja á því að viðurkenna eigin vanmátt: „Aðalsjónarmiðið
ætti að vera að reyna að ná sem mestum árangri með sem minnstum
árekstrum,“ hafði Hans G. Andersen sagt. I umræðum um land-
helgismál nokkrum dögum eftir stjórnarskiptin 1947 hafði Bjarni
Benediktsson, þá nýorðinn utanríkisráðherra, einnig tekið fram „að
alþjóðalög gilda í þessu efni og við höfum ekki mátt til að framfylgja
öðru en því sem stórveldin vilja viðurkenna.“97 Þetta sjónarmið var þó
ekki endilega flutt mjög upphátt. Strax á fyrstu misserum landhelgis-
umræðna kröfðust sósíalistar kjarkmeiri afstöðu af hálfu stjórnvalda en
þarna kom fram. Og það var í samræmi við þá afstöðu sem formaður
Sjálfstæðisflokksins, útgerðarmaðurinn Ólafur Thors, tók því hags-
munir sjávarútvegsins réðu miklu í þeim flokki sem var við völd eins
og oft ella um miðja síðustu öld.98
Stórt skref var stigið í landhelgismálum íslendinga 19. mars 1952
þegar gefin var út reglugerð um fjögurra sjómílna lögsögu umhverfis
landið. Reglugerðin tók gildi 15. maí það ár; þá var víða flaggað
á íslandi. Sjávarútvegsráðherrann var Ólafur Thors; hann þekkti
hagsmuni sjávarútvegsins meðal annars frá fyrirtæki fjölskyldunnar,
Kveldúlfi. Utfærslan var að mestu í samræmi við alþjóðalög; þó var
landhelgislínan dregin aðeins of utarlega á Faxflóasvæðinu samkvæmt
ströngustu túlkun alþjóðlegra reglna sem þá voru sumpart orðnar til. En
af hverju var línan dregin svona utarlega? Það var í fyrsta lagi vegna
þess að þar með náðust mikilvæg fiskveiði- og fiskfriðunarsvæði inn
fyrir landhelgislínuna og í öðru lagi vegna þess að almenningur var á