Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Page 23


leigusamningar, falla samkvæmt þessu utan gildissviðs VI. kafla
laganna. Hins vegar er hvorki að finna í lögum nr. 38/2001 né í lög-
skýringargögnum skilgreiningu á hugtakinu „lánsfé“. Verður því
við túlkun samninga, þar sem vafi leikur á hvort um láns- eða leigu-
samninga er að ræða, að fara eftir skilgreiningum á slíkum samn-
ingum eins og þær birtast í öðrum lögum, lögskýringargögnum,
skrifum fræðimanna og dómaframkvæmd. Eins og ítarlega verður
rakið síðar í greininni hefur túlkun hugtaksins „lánsfé“ valdið deil-
um og orðið tilefni málaferla fyrir dómstólum.
Lánssamningar hafa verið skilgreindir þannig að um sé að ræða
samninga sem skuldbinda lánveitanda til að afhenda öðrum aðila,
lánþeganum, peninga eða aðra tegundarákveðna muni gegn því að
lánþeginn endurgreiði síðan sama fjölda sömu tegundar en ekki
nákvæmlega sömu verðmætin og hann fékk í hendur.25 Oftast er
samið svo um að endurgjald skuli greitt fyrir lánið sem í tilviki pen-
ingalána er nefnt vextir sem ýmist geta verið fastir eða breyti-
legir.26
Leigusamningar hafa á hinn bóginn verið skilgreindir þannig að
um sé að ræða gagnkvæman samning þar sem annar aðilinn, leigu-
sali, heimilar gagnaðila, leigutaka, tiltekin afnot og eftir atvikum
arðsemi verðmæta gegn endurgjaldi.27
Í framkvæmd veldur það sjaldnast vafa hvort tiltekinn samn-
ingur sé í reynd láns- eða leigusamningur og ræðst það af efni við-
komandi löggernings. Á árunum eftir efnahagshrunið eru það eink-
um hinir svonefndu eignaleigusamningar sem valdið hafa ágrein-
ingi enda ljóst að miklu varðar hvort slíkir samningar teljist vera í
eðli sínu leigu- eða lánssamningar m.t.t. reglna VI. kafla vxl. Í köfl-
um 4.2.1. til 4.2.1.4 hér á eftir verður athyglinni beint að eignaleigu-
samningum og þess freistað að varpa ljósi á raunverulegt eðli slíkra
samninga með hliðsjón af þeirri löggjöf, sem um þá gilda, og þeim
dómum Hæstaréttar þar sem á þá hefur reynt. Í umfjölluninni verða
eignaleigufyrirtækin nefnd „leigusali“ og viðsemjandi eða viðsemj-
endur þeirra nefndir „leigutaki“ eða „leigutakar“ þó að slík hugtak-
anotkun kunni, eftir atvikum, að vera röng og réttara væri að tala
um „lánveitanda“ og „lántaka“.
25 Lögfræðiorðabók – með skýringum. Ritstjóri Páll Sigurðsson, aðstoðarritstjórar Barbara
Björnsdóttir og Hulda Guðný Kjartansdóttir. Reykjavík 2008, bls. 245.
26 Í c.-lið 4. gr. laga um neytendalán nr. 121/1994 er lánssamningur skilgreindur sem
samningur þar sem lánveitandi veitir eða lofar að veita neytanda lán í formi greiðslufrests
eða svipaðrar fjárhagslegrar fyrirgreiðslu og neytandi lofar að greiða samkvæmt ákvæðum
samningsins.
27 Páll Sigurðsson: Leiguréttur I – Meginreglur íslensks réttar um leigusamninga auk nokkurra
sérsviða. Reykjavík 1995, bls. 27.