Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Page 26


4.2.1.1 Kaupleigusamningar
Kaupleigusamningar eru ein tegund eignaleigusamninga. Kaup-
leiga hefur verið skilgreind sem sú samningsaðstaða samkvæmt
eignaleigusamningi að leigusali hefur afsalað að verulegu leyti
áhættu og rétti til arðs, sem tengist eignarétti leigusala, og jafnframt
veitt leigutaka sjálfkrafa rétt til að eignast hið leigða í lok leigu-
tíma.36
Þann 16. júní 2010 voru kveðnir upp í Hæstarétti dómar í málum
nr. 92/2010 og 153/2010 þar sem deilt var um lögmæti gengistrygg-
ingar í kaupleigusamningum, svonefndum bílasamningum, sem
einstaklingar höfðu gert við eignaleigufyrirtækin Lýsingu og SP
Fjármögnun. Eignaleigufyrirtækin héldu því fram í báðum mál-
unum að samningarnir, sem um var deilt, væru ekki um lán heldur
leigu og féllu þar af leiðandi ekki undir reglur VI. kafla vxl. og af
þeim sökum hafi aðilum verið frjálst að semja um gengistryggingu
án tillits til þeirra. Einstaklingarnir, sem rituðu undir nefnda samn-
inga, héldu því hins vegar fram að samningarnir væru í eðli sínu
lánssamningar sem féllu undir gildissvið VI. kafla vxl.
Tilvitnaðir dómar, sem eru fyrstu dómar Hæstaréttar í hinum
svokölluðu gengistryggingarmálum, eru grundvallardómar hvað
varðar skýringu á hugtakinu „lánsfé“ í 13. gr. vxl. Niðurstaða
Hæstaréttar í báðum málunum var sú, að umræddir samningar
væru lánssamningar en ekki leigusamningar.
Hrd. 92/2010 (SP-Fjármögnun). Í málinu deildu málsaðilar m.a. um hvort að
samningur með fyrirsögninni „Bílasamningur Kaupleiga“ væri samningur
um lán eða leigu. Í dómi Hæstaréttar segir orðrétt: „Svo sem rakið hefur
verið er í texta samningsins tekið fram að hann sé um kaupleigu, en allt að
einu var þó í niðurlagi hans sagt að leigutaki gerði sér grein fyrir því að
„lántaka í erlendum gjaldmiðli“ væri áhættusöm, því gengisbreytingar
gætu leitt til „hækkunar á höfuðstól á lánstíma og þar með hækkun á af-
borgun höfuðstóls og vaxta.“ Í greiðsluyfirliti var jafnframt rætt um af-
borganir og sýnt hverjar yrðu „eftirstöðvar“ eftir hverja greiðslu. Í skilmál-
um, sem fylgdu samningnum, voru ákvæði um vexti, sem greiða skyldi
samhliða afborgunum, en slíkt tíðkast í lánssamningum og á engan veginn
við í leigusamningum. Þá var þar jafnframt gengið út frá því að við van-
efndir gæti stefndi rift samningi og allt að einu krafið gagnaðila um fullar
greiðslur til loka samningstímans, en við riftun leigusamnings fellur niður
eðli máls samkvæmt skylda leigutaka til áframhaldandi greiðslu á leigu,
þótt leigusali geti eftir atvikum krafið hann um bætur vegna missis leigu-
tekna að því afstöðnu. Í samningnum var þessu til viðbótar gengið út frá
því að áfrýjandi yrði eigandi bifreiðarinnar gegn greiðslu á 1.000 krónum
eftir að hafa innt af hendi 84 mánaðarlegar afborganir, sem svo voru nefnd-
ar bæði í greiðsluyfirliti og greiðsluseðlum frá stefnda. Auk alls þessa
36 Sjá 3. mgr. 1. gr. laga nr. 19/1989 um eignarleigustarfsemi.