Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Síða 78


1. INNGANGUR
Heilbrigðisréttur (e. health law, d. sundhedsret, n. helserett) fæst
við þau lögfræðilegu viðfangsefni sem tengjast heilsu og heilbrigðis-
þjónustu og telst meðal yngstu undirgreina lögfræðinnar. Viðfangs-
efni heilbrigðisréttar skera í raun þvert á hefðbundið flokkunarkerfi
lögfræðinnar í svið opinbers réttar og einkaréttar og ýmsar und-
irgreinar þeirra sviða.1 Þetta er í sjálfu sér ekki einstakt fyrir heil-
brigðisrétt og er hann að þessu leyti sambærilegur við margar aðrar
undirgreinar lögfræðinnar, einkum hinar yngri, s.s. umhverfisrétt,
upplýsingatæknirétt og sjálfan Evrópuréttinn sem sker þvert á
greinimerki þjóðaréttar og landsréttar annars vegar og opinbers
réttar og einkaréttar hins vegar.
Þessi grein er sú fyrri af tveimur sem fjalla um íslenskan heil-
brigðisrétt. Að baki þeim liggur ákveðin grunnrannsókn sem hafði
það að markmiði að fjalla í fyrsta sinn um heilbrigðisrétt sem sjálf-
stætt réttarsvið að íslenskum rétti. Í þessari fyrri grein verður byrjað
á því að fjalla um þá spurningu hvað þurfi til svo að nýtt réttarsvið
teljist hafa stofnast. Síðan verður gefið yfirlit yfir það hvernig heil-
brigðisréttur hefur þróast sem sérstakt viðfangsefni lögfræðinnar
og gefið yfirlit yfir þau málefni sem almennt eru talin heyra til hans.
Þá verður þróun heilbrigðisréttar á Norðurlöndunum gerð nánari
skil, bæði sem sérstöku viðfangsefni lögfræðinnar og sem kennslu-
grein í háskólum. Loks verður fjallað um það hvort norrænir fræði-
menn líta svo á að heilbrigðisréttur hafi stöðu sjálfstæðs réttarsviðs
og í framhaldi af því verður tekin afstaða til ákveðins ágreinings
sem virðist (enn) vera uppi um það. Í síðari greininni verður síðan
fjallað nánar um þróun íslensks heilbrigðisréttar, þau réttarsam-
bönd og verndarhagsmuni sem liggja þar til grundvallar og helstu
lykilhugtök og meginreglur réttarsviðsins.
2. HVAÐ ÞARF TIL AÐ SJÁLFSTÆTT RÉTTARSVIÐ TELJIST
HAFA STOFNAST?
Augljóst er að til að hægt sé að segja að réttarsvið hafi orðið til þarf
að vera fyrir hendi safn réttarheimilda um ákveðin viðfangsefni
sem eiga skýra efnislega samstöðu. Þetta atriði er sannarlega nauð-
synleg forsenda þess að hægt sé að tala um sjálfstætt réttarsvið, en
umdeilt er hvort það er nægileg forsenda, eða hvort fleira þarf til að
koma. Í bandarískum rétti hefur umfjöllun um ný réttarsvið stund-
um hverfst um dæmið um „hestarétt“. Vissulega séu ýmsar réttar-
reglur og ýmis úrlausnarefni fyrir dómstólum sem tengist hestum,
1 Sjá t.d. þá mynd af fræðikerfi lögfræðinnar sem dregin er upp í Ármann Snævarr: Al-
menn lögfræði. Bókaútgáfa Orators, Reykjavík 1989, bls. 143.