Úrval - 01.06.1954, Blaðsíða 8

6
■ORVAL
sem var geðveik. Dag nokkurn,
meðan sjúkdómurinn var á
byrjunarstigi og hún átti enn
sínar ljósu stundir, hafði hann
heimsótt hana á spítalanum til
að tala við hana um börnin. Hún
hlustaði á hann stundarkorn, en
greip svo fram í fyrir honum.
Hvernig gat hann fengið af sér
að eyða tímanum í að tala um
börn, sem voru f jarverandi, þeg-
ar hið eina sem máli skipti, hér
og nú, var hin ólýsanlega feg-
urð, sem birtist í fellingunum á
brúnu jakkaerminni hans í hvert
skipti sem hann hreyfði hand-
legginn ? Því miður entust þess-
ar sælustundir skærrar skynjun-
ar ekki lengi. Þær urðu æ sjald-
gæfari og skammærri, unz þær
hættu að koma og eftir varð
skelfingin ein . . .
Andspænis stól, sem líktist
hinum hinsta dómi — eða rétt-
ara sagt, andspænis hinum
hinzta aómi, sem ég eftir lang-
an tíma og talsverða fyrirhöfn
skynjaði sem stól — fann ég
skyndilega, að ofboðsleg skelf-
ing var að ná tökum á mér.
Þetta, fann ég allt í einu, gekk
of langt. Of langt, jafnvel þó
að stefnt væri til meiri fegurð-
ar, dýpri merkingar . . . “
Huxley reyndi seinna að gera
sér grein fyrir þessum ótta og
komst að þeirri niðurstöðu, að
hann væri ótti við að yfirbugast,
leysast upp undir ofurfargi
veruleika, sem var meiri en
nokkur hugur, sem vanur er að
lifa, að mestu leyti í þeim nota-
undar hefur maðurinn gert sér og
sífellt verið að endurhæta þau
táknkerfi, sem vér köllum tungu-
mál. Sérhver einstaklingur nýtur
góðs af, en er jafnframt fangi
þess táknkerfis, sem hann er hor-
inn til ■— hann nýtur góðs af því
að svo miklu leyti sem málið
veitir honum aðgang að frásögn-
um af reynslu annarra manna,
og hann er fangi þess að því
leyti, sem það styrkir hann í
þeirri trú, að hin síaða vitund
sé hin eina vitund sem til er, og
að því leyti sem það ruglar veru-
leikaskyn hans, þannig að hon-
um hættir til að taka hugsanir
sínar sem staðreyndir, orð sín sem
veruleika. Það sem á máli trúar-
bragðanna er kallað „þessi heim-
ur“ er heimur hinnar síuðu vit-
undar, tjáður í máli, en jafnframt
hundinn í viðjar þess. Þeir „aðrir
heimar", sem mennirnir eru að
gera fálmkenndar tilraunir til að
komast í samhand við, eru hlutar
af þeirri allsherjarvitund, sem
„Alhugurinn" býr yfir. Flestir
menn kynnast aðeins þvi sem fer
í gegnum síuna og málið hefur
gefið veruleikastimpil sinn. En
sumir menn virðast fæddir með
einskonar „hliðarrás", sem liggur
framhjá síunni. Hjá öðrum getur
slík hliðarrás opnast stundum,
ýmist sjálfkrafa eða fyrir áhrif
„andlegra æfinga", dáleiðslu eða
lyfja. Gegnum slíkar hliðarrásir
rennur, vissulega ekki skynjun
„alls þess sem skeður allsstaðar
í heiminum", heldur eitthvað
meira en, og framar öllu eitthvað
gjörólikt því valda nytjaefni, sem
hinn þröngi hugur einstaklings-
ins telur fullkomna, eða að
mirmsta kosti fullnægjandi mynd
af veruleikanum.
Heilanum eru látnir í té ýmsir
efnakljúfar (enzyme), sem hafa
það hlutverk að samræma starf-
semi hans. Sumir þessara efna-
kljúfa stjórna sykur- (glucose)