Úrval - 01.06.1954, Blaðsíða 61

FREUD — FAÐIR SÁLKÖNNUNARINNAR
59
sektarvitundar, kvíða eða ann-
ars svipaðs.
Næstum allir geðlæknar nú-
tímans aðhyllast þessar skoðan-
ir hins austurríska brautryðj-
anda. Þeir viðurkenna einnig þá
nafnkunnu kenningu hans, að
draumar séu táknrænar myndir,
sem dulvitaðar langanir taka á
sig. Sú uppgötvun Freuds, að
menn bæli eða grafi niður í dul-
vitundinni endurminningar og
tilfinningar, sem eru of sárs-
aukafullar til þess að vitundin
geti þolað þær, er einnig almennt
viðurkennd. Svo og þær merki-
legu athuganir hans, að reynsla
jafnvel í frumbernsku geti haft
áhrif á mann allt lífið, og að
sálfræðilega mótist maðurinn
þegar í bemsku.
Deilurnar, sem geisað haf a um
Freud og kenningar hans, hafa
einkum snúizt um tvö atriði.
Annað er sú trú Freuds, að vér
nútímamenn séum allir dæmdir
til stöðugrar innri togstreitu og
taugaveiklunar. Að áliti Freuds
— sem var siðavandur að eðlis-
fari, þrátt fyrir allar ásakanir
um hið gagnstæða — getur sam-
félagið aldrei þolað að menn
fullnægi dulvituðum, frumstæð-
um löngunum sínum.
Með því að slíkar langanir búa
í oss öllum, hlýtur eilíf innri tog-
streita að verða hlutskipti vort;
þegar bezt lætur, getum vér lært
að lifa í einskonar vopnuðum
friði við hinar „IcL-ísku“ langan-
ir vorar. Ekki eru allir nútíma
geðlæknar svona svartsýnir á
framtíð mannsins; þeir sem
bjartsýnni eru segja, að ekki séu
allar dulvitaðar langanir í eðli
sínu andfélagslegar, og auk þess
sé hægt að breyta þeim.
Hitt atriðið, og það sem heit-
astar deilur hafa staðið um, er
sú skoðun Freuds, að kynhvötin
— eða libido eins og hann kallar
hana — sé meginhvöt dulvitund-
arinnar og það afl, sem mestu
ræður um starfsemi hennar. Er
frá leið, rýmkaði hann merk-
ingu hugtaksins libido, og skil-
greindi það að lokum sem sér-
hverja hvöt til að leita ánægju
eða unaðar, svo sem t. d. ást
á góðum mat og yndi af tónlist.
En fyrst þegar Freud talaði
um kynhvötina, átti hann við
hana eina, og hann taldi alla
tíð kynhvötina til þess sem hann
kallaði libido. Það var skoðun
hans, að margar, ef ekki flestar,
geðrænar truflanir, ættu rætur
að rekja til ófullnægðrar kyn-
hvatar.
Flestir geðlæknar eru nú þeirr-
ar skoðunar, að kynhvötin og
sérhver önnur eftirsókn eftir un-
aði séu að vísu máttug öfl í lífi
mannsins, en fleira komi til:
valdafíkn, sköpunarþrá og önn-
ur sálræn öfl hafi einnig sín
áhrif.
Þegar Breuer og Freud byrj-
uðu, kringum 1890, að kanna
dulvitundina, fengu þeir
sjúklingana til að minnast
„gleymdra“ atvika með því að
dáleiða þá og segja þeim að tala.
En það kom í ljós, að suma