Úrval - 01.03.1970, Síða 123

BACH — TÓNSKÁLD ALLRA TÍMA
121
endur, þ. e. þótt sé um nútímalega
túlkun í jazzstíl að ræða. Flestir
þeirra snúa sér að hinum ómeng-
aða Bach fyrr eða síðar. Og það
virðist gegna furðu, að það skuli
einmitt vera nú á tímum byltinga
og uppþota, að unga fólkið virðist
sýna jákvæð viðbrögð við þeirri
traustu granítklöpp, sem tónlist
hans er, og hinum göfgandi anda
hennar, sem lyftir huganum í hæð-
ir. Það er eins og tónlist hans skapi
þessu unga, eirðarlausa fólki eins
konar traustan grundvöll, sem því
reynist unnt að byggja sinn frjálsa
og óþvingaða lífsmáta á.
„ÚTSYN TIL ALHEIMSINS"
Hvað tæknina eina snertir, er
Bach líklega slyngasta tónskáldið í
gervallri sögu tónlistarinnar. Vald
hans yfir kontrapunktsbrögðum, svo
sem fúgum og kanonum, meðferð
hans á slíkum sérstökum formum
sem konsertum og „aria da capa“,
hin furðulega kennd hans fyrir
innri tengslum og samspili innan
heildarbyggingar tónverks, allt á
þetta uppruna sinn í þeirri furðu-
veröld, þar sem vísindi og fagur-
fræði renna saman í eitt sterkt,
órofa afl. „Ef hlustandi er fær um
að leysa sjálfur eitthvert verk vel
af hendi, t. d. að búa til fallegan
stól eða snilldarlegt tæki eða vél,
þá finnur hann og viðurkennir sömu
órofa heildina í tónlist Bachs,
vinnubrögð, sem bera vott um skil-
yrðislausan heiðarleika,“ segir
hliómsveitarstiórinn Robert Shaw.
Það er einmitt þetta, sem gerir
t.ónlist Bachs að óendanlegri hvatn-
ingu og gleðigjafa í augum túlkenda
hennar. Celloleikarinn Pablo Cas-
als, sem er 93 ára að aldri, heldur
enn áfram þeim sið, er hann tók
upp á unga aldri, að byrja hvern
dag á því að leika prelúdíur og
fúgur úr „Das Wohltempierte Kla-
vier“ á píanóið. Honum farast svo
orð um þennan sið sinn: „Það er
alltaf eitthvað nýtt, sem hægt er að
uppgötva í verkinu." Helmut Wal-
cha farast svo orð um tónlist Bachs:
„Að síðustu fer það svo, að Bach
opnar manni útsýn til alheimsins.
Fólki finnst, að lífið hafi einhvern
tilgang, þegar allt kemur til alls,
eftir að það hefur orðið fyrir þeirri
lífsreynslu að skynja og meðtaka
tónlist hans.“
Bach dreymdi aldrei um slíka og
þvílíka viðurkenningu. Hann áleit
sjálfan sig eins konar handiðnaðar-
mann, sem vann að tónlist sinni
eins og snikkarinn að skápunum,
sem hann er að smíða. „Eg neyddist
til þess að vera iðinn,“ sagði hann.
„Hver sá sem er eins iðinn, mun
njóta eins mikillar velgengni."
ÞRUMUGNYR í KIRKJUNNI
Bach fæddist árið 1685 í Eisenach,
borg, sem stendur í útjaðri Þyr-
ineaskógar. Enn gnæfir miðalda-
kastalinn Wartburg yfir borg þessa,
þar sem Lúther þýddi Nýja testa-
mentið á þýzku í byrjun annars
t.ugs 16. aldar. Ungi maðurinn Se-
bastian lærði fiðluleik hiá föður
sínum, sem var fiðluleikari. En
snáðinn var aðeins orðinn 9 ára,
beear faðir hans dó. Svo hélt hann,
áfram námi hiá eldri bróður sínum,
sem var organleikari. Eftir að hafa
lagt stund á menntaskólanám, barjUis)