Úrval - 01.03.1970, Síða 126

124
ÚRVAL
aftur, samdi hann stórt kammer-
verk, grundvallað á sama stefi, og
sendi konungi það. Skömmu síðar
tók sjón hans að bila, en hann hafði
sannarlega ekki hlíft augunum um
ævina. Jafnframt tók heilsu hans
að hraka að ýmsu öðru leyti. Hann
lét gera á sér tvo augnuppskurði,
og urðu þeir til þess að draga enn
meira úr líkamsþreki hans. Þegar
hann lá orðið rúmfastur, næstum
alveg blindur og að dauða kominn,
aðeins 65 ára að aldri, lét hann rita
eftir sinni fyrirsögn síðasta tónverk-
ið, sem hann samdi, kórverkið „Eg
stend frammi fyrir hásæti þínu“.
EILÍFUR LEYNDARDÓMUR
Bach var syrgður sem snjall org-
elleikari og kennari, er hann var
allur. En í sjö áratugi voru það að-
eins nokkur tónskáld og aðrir
áhugamenn um tónlist, sem mátu
hann einhvers sem tónskáld. Þeirra
helzt voru þeir Mozart og Beethov-
en. Stefnubreyting sú, sem er ríki-
andi nú á döeum, hvað mat á gildi
tónverka Bachs snertir, hófst á
fvrri hluta 20. aldar. Verk Alberts
Schweitzers, ,.J. S. Bach“, þar sem
fiallað er um Bach sem tónskáld off
tónverk hans, hafði t. d. mikil árhif
í þessa át.t. Einnig var um fleiri
v°rk slíkrar tegundar að ræða. Á
eftir Schweitzer hófu svo ýmsir
hekkt.ir hlióðfæraleikarar eins kon-
ar krossferð til þess að afla tón-
verkum Bachs meiri viðurkenning-
ar og fleiri áhevrenda. bar á meðal
harnsichordleikarinn Wanda Land-
owska. celloleikarinn Pablo Casals
og g'tarleikarinn Andrés Segovía.
..Við stöndum nær kjarna Bach-
tónlistar í dag en nokkrir hafa gert,
frá því að hann andaðist," segir
tónlistarfræðingurinn Friedrich
Smend. Það getur verið, að hann
hafi á réttu að standa. En það er
bara undir því komið, hvað hann á
við með orðinu ,,við“. Þessir hrein-
línudýrkendur vilja ómengaða
Bachtónlist. Þeir vilja, að horfið sé
aftur til hinnar upprunalegu Bach-
tónlistar og hún leikin eins og hann
ætlaðist til. Þeir leggja áherzlu á
smærri kóra og hljómsveitir, fjör-
ugt hljómfall og hreina, tæra lag-
línu. Einstaka sinnum hafa þeir
iafnvel gengið of langt í þessu efni.
Sem dæmi mætti taka þann atburð,
sem víðfrægur varð meðal tónlist-
armanna, er frægur harpsichord-
leikari reyndist hafa villzt á blek-
klessu og útflúrsnótum á nótnablaði
í handritinu. Hann hafði leikið
blekklessu þessa um tíma, þegar
hið sanna uppgötvaðist.
Þeir, sem vilja gera Bachtónlist
að almannaeign og leika hana þann-
ia, að hún verði vinsæl, halda því
fram, að Bach hafi alls ekki gefið
nein fyrirmæli um, hvernig hljóð-
færaskipan skyldi vera háttað við
leik margra tónverka hans. Og hafa
beir vissulega nokkuð til síns máls.
En þeir hafa líka stundum gengið
of langt. Bachtónlist hefur verið
kvnnt fyrir milljónum Bandaríkja-
manna á nokkuð sérstæðan hátt, er
Leopold Stokowski hefur stjórnað
leik stórra sinfóníuhljómsveita, sem
hafa leikið orgelprelúdíur hans og
toccötur hans á íburðarmikinn hátt,
eins og um sinfónísk verk væri að
ræða. Stokowski brá þannig íburð-