Morgunblaðið - 13.03.1999, Blaðsíða 76
76 LAUGARDAGUR 13. MARZ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
SIGURÐUR
SIGURMUNDSSON
+ Sigurður Sigur-
mundsson fædd-
ist 29. júlí 1915 á
Breiðumýri í Suður-
Þingeyjarsýslu.
Hann andaðist á
sjúkrahúsinu á Sel-
fossi, Ljóshcimum,
5. mars siðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Anna Krist-
jana Eggertsdóttir,
f. 24. nóv. 1894, d.
20. ágúst 1932, Sig-
urmundur Sigurðs-
son læknir, f. 24.
nóv. 1877, d. 14.
nóv. 1962. Hálfsystkini Sigurð-
ar voru Ágúst, f. 28. ágúst 1904,
d. 28. júm' 1965. Gunnar, f. 23.
nóv. 1908, d. 18. júm' 1991. AI-
systkini: Ástríður, f. 27. nóv.
1913. Kristjana, f. 29. nóv. 1917,
d. 17. maí 1989. Eggert Bene-
didt, f. 27. jan. 1920. Þórarinn
Jón, f. 19. maí 1921. Guðrún
Jósefína, f. 22. mars 1929.
Hinn 13. júlí 1943 kvæntist
Sigurður fyrrverandi eiginkonu
sinni Eh'nu Kristjánsdóttur, f. 7.
sept. 1917. Þau eignuðust átta
böm. Þau eru Sigurður, húsa-
smíðameistari, f. 26. okt. 1942,
kona hans Guðlaug Oddgeirs-
dóttir, f. 8. maí 1945, skrifstofu-
maður og húsfreyja. Anna Soff-
ía, f. 31. ágúst 1944, húsfreyja,
maður hennar Helgi Stefán
Jónsson, f. 28. des.
1937, d. 10. jan. 1988.
Kristján, f. 28. jan.
1946, kona hans Mút-
jalin Sigurðsson, f. 6.
maí 1954. Guðbjörg,
f. 12. des. 1947, kenn-
ari og kristniboði,
maður hennar
Andrew Scott Fortu-
ne, f. 15. mars 1950,
kristniboði og
menntafrömuður.
Sigríður Halla, f. 12.
ágúst 1954, húsfreyja
og bóndi, maður
hennar Björn Bjöms-
son, f. 15. okt. 1950, bóndi. Kol-
beinn Þór, f. 27. mars 1956,
bóndi, fyrrverandi kona hans
Helga Auðunsdóttir, f. 28. apríl
1961, húsfreyja. Guðmundur
Geir, f. 17. maí 1958, kona hans
Eva Ulricha Schmidhuber, f. 14.
apríl 1959, húsfreyja. Hildur, f.
26. apríl 1961, húsfreyja, fyrrver-
andi sambýlismaður hennar er
Þorkell Steinar Ellertsson, f. 10.
júlí 1939, íþróttakennari og
bóndi.
Sigurður stundaði nám við
barnaskólann á Breiðumýri og
síðar í Reykholti í Biskupstung-
um. Hann var tvö ár á Iþrótta-
skóla Sigurðar Greipssonar í
Haukadal, og á árunum
1932-1933 í' Samvinnuskólanum
í Reykjavík og á Bændaskólan-
Elsku faðir minn, Sigurður Sigur-
mundsson, fyrrverandi bóndi í Hvít-
árholti og fræðimaður, lést hinn 5.
mars síðastliðinn eftir langvarandi
sjúkdómsbaráttu. Brá mér við að
heyra fréttimar og er mér mikil eft-
irsjón í því að hann er horflnn sjón-
um okkar, en gleðst því jafnframt
að hann hefur öðlast eilíft frelsi í
himnasölum þess ríkis sem aldrei
mun undir lok líða.
„Vér vitum, að þótt vor jarðneska
tjaldbúð verði rifln niður, þá höfum
vér hús frá Guði, eilíft hús á himn-
um, sem eigi er með höndum gjört.“
(II Kor. 5:1.)
Mér hefur alltaf verið mjög hlýtt
til föður míns frá bamsaldri og hon-
um verð ég eilíflega þakklát fyrir
þann þátt í lífí mínu sem hann hafði
áhrif á og mótaði. Eg minnist þess í
æskunni þegar hugur minn, fullur
hugsjóna og drauma, hreifst af rit-
snilld hans og einstæðum hæfileik-
um til að tjá hug sinn í ským og
myndrænu formi.
Þetta gerðist ekki allt í einu, þótt
hann eflaust hafí verið búinn með-
fæddum hæfileikum til að skrifa af
snilld og næmi, því oft minnist ég
þess að hann var að fara með utan að
það sem hann var að semja og stfla
saman. Þetta gerðist oft þegar hann
Skila-
frestur
minning-
argreina
EIGI minningargrein að birtast
á útfarardegi (eða í sunnudags-
blaði ef útfór er á mánudegi), er
skilafrestur sem hér segir: I
sunnudags- og þriðjudagsblað
þarf grein að berast fyrir hádegi
á föstudag. í miðvikudags-,
flmmtudags-, fóstudags- og
laugardagsblað þarf greinin að
berast fyrir hádegi tveimur
virkum dögum íyrir birtingar-
dag. Berist grein eftir að skila-
frestur er útrunninn eða eftir að
útför hefur farið fram, er ekki
unnt að lofa ákveðnum birting-
ardegi. Þar sem pláss er
takmarkað getur þurft að fresta
birtingu greina, enda þótt þær
berist innan hins tiltekna
skilafrests.
var að vinna við búskapinn og nýtti
hann stundina bæði andlega og ver-
aldlega. Eg fylgdist oft vel með fóður
mínum á þessum stundum og hlust-
aði á það sem hann var að semja og
þá vaknaði sú þrá í brjósti mér að
geta fetað í spor hans og finnst mér
hann alltaf hafa verið mér fyrirmynd
um notkun og meðferð íslenskrar
tungu. Hann skrifaði með innblæstri
og skflningi og hafði mikla ánægju af
því að sitja við skriftir og semja.
Pabbi var mikill tungumálamaður og
átti ákaflega létt með að tileinka sér
erlend tungumál. Hann lagði mesta
stund á að læra spönsku, sem hann
sjálfmenntaði sig í, og gaf síðan út
spænsk-íslenska/íslensk-spænska
orðabók. Það komu oft útlendingar í
heimsókn í Hvítárholt og þá notaði
hann tækifærið að æfa sig og man ég
sérstaklega eftir tveimur þýskum
mönnum sem komu. Hann var svo
glaður og það skein af honum ánægj-
an að geta tjáð sig á öðrum tungu-
málum. Heima voru til ýmsar bækur
til að læra ný tungumál umfram
spönsku, ensku og þýsku. Þar man
ég helst eftir pólskum og fínnskum
bókum.
Til að lýsa mannkostum föður
míns þá var hann mikill öðlingur á
alla lund, traustur stólpi þegar á
reyndi og á móti blés. Þegar um erf-
ið málefni var að ræða reyndi hann
ætíð að leysa þau af drenglyndi og
fagmennsku eða eftir bestu getu og
tókst honum það oft þrátt fyrir erf-
iðar aðstæður. Þáttur í lífínu sem
ekki er auðvelt að leysa svo öllum
líki. Hann tók ævinlega málstað
þess sem minna mátti sín og vildi
ekki að á neinn væri hallað. Hann
bjó yfír mikilli hlýju og bar hann
það oft með sér í viðmóti sínu við
okkur og jafnvel á síðustu stund
okkar saman lýsti þetta af honum
þrátt fyrir andlegar og líkamlegar
þjáningar við sjúkdóm.
Ég hef lengi búið erlendis og
skrifaði hann mér oft og íylgdist
með lífi mínu og kostum, þrátt fyrir
miklar fjarlægðir, og lýsir þetta
hugarfari hans og manngerð.
Stundum þegar við vorum saman
var talað um tilgang lífsins og trú-
mál og bar þar margt á góma og
veit ég að innra bjó örugg trúar-
sannfæring um tilvist Guðs og líf
eftir dauðann.
„Vér horfum ekki á hið sýnilega,
heldur hið ósýnilega. Hið sýnilega
er stundlegt, en hið ósýnilega eilíft.“
(2. Kor. 4:18.) „Og moldin hverfur
aftur til jarðarinnar, þar sem hún
um á Hólum á árunum
1933-1934. Sigurður var lausa-
maður norðanlands og sunnan
á árunum 1934-1942, m.a.
kennari hluta úr vetri, en síð-
ast hafnarverkamaður í
Reykjavik. Vorið 1942 keypti
hann jörðina Hvítárholt í
Hrunamannahreppi og var
bóndi þar til ársins 1989 er
hann flutti í íbúðir aldraðra á
Flúðum. Sigurður átti sæti í
stjórn Veiðifélags Árnessýslu
frá 1967-1973, sat í stjórn
Bókasafns Hrunamanna um
árabil, lengst af sem formaður.
Sigurður skrifaði íjölda greina
um bókmenntaleg efni í blöð og
tímarit. Um 35 ára aldur tók
hann að leggja stund á
spænskunám í frístundum. Þar
sem kennslugögn voru óhentug
varð hann sér úti um ensk-
spænska orðabók sem hann
þýddi á íslensku og var þar
komin spænsk-íslensk orðabók.
Bókin var fyrst sinnar tegund-
ar hér á landi og kom fyrst út
árið 1973 og á ný í endurunn-
inni útgáfu árið 1995. Árið
1990 þýddi Sigurður úr
spænsku bókina Nada eftir
Carmen Laforet og gaf út sjálf-
ur. Árið 1989 gaf Sigurður út
bókina Sköpun Njálssögu og
árið 1993 kom út bókin A milli
landshorna, um bernsku- og
æskuár höfundar. Um síðustu
jól komu út Ritgerðir I og á
næsta ári er von á Ritgerðum
II, sem tilbúin er til prentunar.
Útför Sigurðar verður gerð
frá Skálholti í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
áður var, og andinn til Guðs, sem
gaf hann.“ (Pd. 12:7.)
Ég kveð þig nú að sinni elsku
pabbi og þakka af einlægum huga
samverustundir okkar og að þú
varst pabbi minn. Ég þakka skiln-
ing þinn þegar ég þurfti mest á þér
að halda og gat ekki án þín verið.
Ég þakka fyrir óbilandi traust þitt á
liðnum árum þegar ég var fjarver-
andi. En það skipti engu máli, því
þú varst alitaf hinn sami trausti,
elskandi pabbi. Ég þakka þér og
held áfram að þakka þér á meðan
ég lifi. Vertu sæll í bili pabbi.
Guðbjörg Sigurðardóttir
frá Hvítárholti.
Faðir minn, Sigurður Sigur-
mundsson, bóndi frá Hvítárholti, er
látinn.
Hann pabbi er dáinn. Þegar hann
hafði lokið lífsstarfi sínu og sat með
fýrstu prófarkimar að síðustu bók-
inni, sem hann ætlaði að gefa út, í
höndunum, kom kallið. Hann hafði
lokið því sem ljúka þurfti. Hann
kvaddi sáttur.
Það sem einkenndi fóður minn
fyrst og fremst var þessi ótrúlegi
vilji. Að halda ætlun sinni hvað sem
í vegi yrði. Þrátt fyrir takmarkaðan
skilning og trú margra á verkefnun-
um hélt hann áfram þar til því var
lokið sem byrjað var á.
Hann var að uppfylla lífssýn.
Hvernig hún leit út í smáatriðum
veit ég ekki en það var eitthvað
ákveðið sem rak hann áfram, sem
fyllti hann óánægju ef hann gat ekki
sinnt því. Mér kemur það íyrir sjón-
ir eins og öll hans búskaparár hafí
verið undirbúningur að alvörustarf-
inu. í því sem sál hans bjó.
Vegna þess að hann tók mark á
sjálfum sér og miðaði sig lítt við
aðra var hann sáttur og æðrulaus.
Hann bar veikindi sín með hrein-
um ólíkindum. Þó að hann missti
málið og gæti ekki tjáð sig nema
skriflega. Þó hann gæti ekki nærst
á eðillegan hátt og það samfélag
sem borðhaldi fylgir tekið frá hon-
um tók hann því öllu með æðruieysi.
Það var ekki fyrr en kvalimar
urðu svo miklar að hann neyddist til
að taka slævandi verkjalyf og hann
fann að hugsunin var ekki lengur
skýr að hann gerði sér ijóst að lík-
aminn gat ekki meir. Hann var ekki
lengur það hlýðna starfstæki and-
ans sem verið hafði.
Þá var mál að linni. Að kveðja
þessa jarðvist og leyfa þreyttum lík-
amanum að hvflast og halda svo
áfram á andans brautum í öðrum
veröldum.
Faðir minn, ég þakka þér
að ég varð dóttir þín.
Pú laukst upp skilningi mínum
á fegurð tungumálsins.
Þú hjálpaðir mér að vera
sjálfri mér trú
á tímum raunverulegra erfiðleika.
Þú varst fordaemi
hins hugsandi manns.
Hildur Sigurðardóttir.
Að kvöldi fóstudagsins 5. mars
barst mér sú fregn að faðir minn,
Sigurður Sigurmundsson frá Hvítár-
holti, hefði látist þá fyrr um kvöldið.
Harma ég það að sjálfsögðu, þó að
ný tilvera sem hann er nú (sam-
kvæmt minni trú) aðnjótandi, sé
mikil lausn á hans langvarandi sjúk-
dómi. Starfsfólki Ljósheima á Sel-
fossi sendi ég sérstakar þakkir fyrir
umönnun hans síðustu vikumar.
Pabbi minn var að mörgu leyti sér-
stakur karakter, af einhverri ástæðu
(mér ókunnri) tók hann ungur ást-
fóstri við Spán. Ég var á bamsaldri
þegar hann byrjaði að læra spönsku
heima í Hvítárholti.
Engin orðabók eða kennslubók í
spænsku var þá til fyrir íslendinga.
Þess vegna tók hann sig til og glós-
aði upp Spænskt-íslenskt orðasafn.
Mynnir mig að hann hafi verið
nokkur ár að því. Nauðsynlegt var
að nota ensku sem millimál við
samningu orðasafnsins. Ég fékk þó
nokkra máltilfinningu fyrir
spænsku á þessum tíma og held
henni enn.
Mörgum áratugum seinna eða
fyrir tíu árum fórum við pabbi sam-
an í langferð eða til Taflands, milli-
lent var í Kaupmannahöfn (á útleið)
og var þar nokkurra klukkutíma
bið. Þama sýndi pabbi mér hversu
sérstakur karakter hann var og gaf
hann sig á tal við mann sem mér
leist ekki allskostar á (var sérstakur
í útliti). Töluðu þeir talsvert saman
og urðu hinir mestu mátar, pabbi
frá íslandi og hinn frá Afganistan.
Krislján Sigurðsson
frá Hvítárholti.
í dag verður til moldar borinn
móðurbróðir minn, Sigurður Sigur-
mundsson bóndi og fræðimaður frá
Hvítárholti í Hmnamannahreppi,
en hann lést hinn 5. marz síðastlið-
inn eftir nokkurra ára erfið veik-
indi. Sigurður var að mörgu leyti
óvenjulegur maður. Hann var frek-
ar fáskiptinn um annarra hagi, en
aftur á móti góður vinur vina sinna.
Ég kynntist honum fyrst barn að
aldri, þegar mér var komið fyrir í
sveit hjá honum og Elínu konu hans
í Hvítárholti. Minnist ég þess að
hann eyddi flestum af sínum stop-
ulu frístundum, sem hann hafði frá
bústörfunum, í lestur og ski-iftir.
Hann fékk ungur mikinn áhuga á
spænskri tungu ásamt öllu því sem
viðkom hinum spænskumælandi
heimi. Hóf hann snemma á búskap-
arárunum í Hvítárholti að læra
spænsku upp á eigin spýtur. Engar
vora til orðabækurnar, svo að hann
tók til við að þýða ensk-spænska
orðabók yfir á íslensku. Þetta var
gífurlega mikil vinna, því að hann
hafði litla sem enga kunnáttu í
ensku. Endaði þetta með því að
hann varð ekki aðeins vel að sér í
spænsku, heldur einnig í ensku. Ár-
ið 1973 var síðan gefin út eftir hann
spænsk-ísensk orðabók sem byggð-
ist á þessari vinnu hans. Fyrir
nokkrun árum þýddi hann spænskt
verk (Hljómkviðan eilífa) á íslensku
og gaf út sjálfur. Hann hafði mikinn
áhuga á Islendingasögum, einkum
Njálssögu. Fékkst hann mikið við
rannsóknir á þeirri sögu, einkum
hver væri höfundur hennar. Hélt
hann fram ákveðinni skoðun i því
máli og gaf út bók um það hugðar-
efni sitt (Sköpun Njálssögu). Fyrir
nokkram árum gaf hann síðan út
ævisögu sína (Á milli landshoma) í
tveimur bindum.
Ég minnist þess að þegar Sigurð-
ur átti leið til Reykjavíkur gisti
hann oft hjá foreldrum mínum í
Drekavoginum. Var hann þá oftast
að sinna einhverjum hlutum í sam-
bandi við fræðaiðkanir sínar. Þá
fyrst kynntist ég honum almenni-
lega. Tók hann mér, unglingnum,
sem jafningja og ræddi við mig um
hugðarefni sín.
Seinna, eftir að ég flutti norður á
Sauðárkrók, kom hann stundum í
heimsókn til okkar, þegar hann var
á ferð að selja bækur sínar. Var
hann alltaf aufúsugestur. Hann
ferðaðist alltaf á gamalli og óásjá-
legri Lödubifreið og höfðum við
vissar áhyggjur af því að hann,
kominn hátt á áttræðisaldur, væri
að ferðast um landið á slíku farar-
tæki. Minnist ég þess, að eitt sum-
arið gisti hann hjá systur minni,
sem býr við Varmahlíð í Skagafirði.
Ferðaðist hann þá á áðurnefndri
Lödubifreið. Hann ætlaði suður
daginn eftir og uppástóð að fara
suður Kjöl á Lödunni. Þetta var
þegar ekki var búið að brúa allar ár
á Kjalvegi. Var ítrekað reynt að fá
hann ofan af þessari fyrirætlan
sinni, en engu tauti varð við hann
komið. Við fréttum að hann hefði
skilað sér holdvotur til sonar síns og
tengdadóttur, sem búa á Flúðum í
Hrunamannahreppi. Hafði hann þá
sögu að segja, að Ladan hefði drep-
ið á sér í einhverri ánni á Kili. Þurfti
hann síðan að bíða þar dágóða
stund eftir að hjálp bærist. Allt fór
þetta samt vel að lokum og þótti
honum þetta ekki tiltökumál. Þetta
atvik lýsir Sigurði vel. Hann hafði
yfirleitt ekld áhyggjur af veraldleg-
um smámunum.
Síðustu árin hafa oft verið frænda
mínum erfið. Hann fékk illkynja
sjúkdóm, sem hafði það í fór með
sér að skera þurfti úr honun radd-
böndin. Varð það til þess að hann
gat ekki tjáð sig á mæltu máii. Eftir
það varð hann að skrifa á blað eða
nota táknmál þegar hann ræddi við
fólk.
Ég heimsótti hann á hjúkranar-
heimilið Ljósheima á Selfossi
nokkrum dögum áður en hann lést.
Þegar ég kom inn á stofuna til hans
var hann í gamalkunnum stelling-
um. Hann sat fársjúkur við lestur
og skriftir. Það var greinilegt að
hugurinn var óbilaður. Sami ljóm-
inn og ákafinn í augunum. Hann var
með allan hugann við nýútkomna
bók sína (Ritgerðir I). Tjáði hann
mér að hann væri tilbúinn með efni
í nýja bók og stefndi að því að gefa
hana út fljótlega. Honum entist því
miður ekki aldur til þess að ljúka
þessu ætlunarverki sínu.
Ég trúi að nú sé frændi minn
kominn á æðra tilverastig og stundi
þar hugðarefni sín, laus við líkam-
legar þjáningar. Blessuð sé minning
Sigm-ðar Sigurmundssonar frá
Hvítárholti. Við Björg vottum böm-
um hans og öðrum ættingjum sam-
úð okkar.
Sigmundur Ámundason.
Fomleifarannsóknir Þjóðminja-
safnsins í Hvítárholti sumurin
1963-1967 gáfu margvíslega nýja
þekkingu um frumbyggð Islands.
Þar rákust menn á einkennilegar
fomrústir í Holtinu vestur frá bæn-
um. Mér var falin rannsókn þeirra,
og þá kynntist ég fólkinu í Hvítár-
holti, Sigurði Sigurmundssyni og
Elínu Kristjánsdóttir og börnum
þeirra.
Hvítárholt var lengi smábýli,
aðaljörðin var fyrrum ísabakki sem
síðar lagðist undir Hvítárholt á 19.
öld og Hvítárholt varð aðaljörðin.
Er þau Sigurður og Elín fluttust
þangað voru þar byggingar í gömlu
formi. En nú var gamli bærinn fljót-
lega rifinn og reistu þau hjón nýtt
íbúðarhús, fjós og hlöðu og gerðu
Hvítárholt að myndarbýli. Tún voru
mikil og úthagi góður, allt landið vei
gróið og gott undir bú. Svo vom
nokkur hlunnindi af laxveiði í net
sem Sigurður stundaði af áhuga,
enda vanur laxveiði frá uppeldisár-
um sínum í Laugarási.
Sigurður var dugnaðarmaður en
þó mátti ætla að hann væri ekki á
réttri hillu sem bóndi, því að hugur-
inn var oft bundinn við aðra hluti en
bóndastarfið. Lfldegast hefði hann
átt að vera bókmenntamaður eða
rithöfundur, svo mjög sem hann
dáði og hugsaði um bókmenntir,