Skírnir - 01.01.1909, Side 33

Ur ferðasögu.
33
síðari tímum jafn víðfrægur crðið og Nietzsche; og þegar hann
var orðinn frægur og brjálaður, þá kom hver orðlagður lista-
málarinn af öðrum og vildi mála hann, sagði frú Förster og
brosti hæðnislega.
Um Nietzsche hafa þegar verið skrifuð ósköpin öll og
hefi eg sama sem ekkert af því lesið. En saga hugsunar hans
er mjög fróðleg og aðaldrættir i henni virðast augljósir af rit-
um hans. Hans göfuga sál var á unga aldri svo hr.eigð til að
.dá og vegsama og hans næmi andi drakk í sig fegurðarást og
vizku úr beztu ritum hinna auðugu þýzku bókmenta. Einkum
varð hann gagntekinn af speki Schopenhauers, hins mesta rit-
snillings af þýzkum heimspekingum, að Nietzsche einum ef til
vill frátöldum. En svo þegar Nietzscbie vex þroski, finnur hann
að sjáfur á hann anda, sem ekki stendur á baki jafnvel þeim,
sem arnfleygastir hafa verið; honum finst bölsynisspeki Schop-
.enhauers hafa vilt sig og vera skaðleg fyrir mannkynið ef of
mjög er á hana trúað. Eftir skoðun Schopenhauers á mann-
kynið eiginlega enga framtíð fyrir höndum, mannsævín er og
verður altaf þetta sama, vonlausa, óhöppum háða strit, sem altaf
endar á sama hátt, og það færi betur, að þetta bölvaða (böli
þrungna) líf hefði aldrei skapast. Framfarir trúir Schopenhauer
ekki á; er ekki timinn óendanlega langur, og á óendanlega
löngum tíma hlýtur alt að hafa borið við, sem á annað borð
getur borið við. Nú er ekki óhugsandi, að Schopenhauer hafi
rétt fyrir sér. En það verður þá að líta lengra en til jarðarinnar;
ef til vill er einhversstaðar, á einhverjum hnetti úti í geimnum,
lifið á því hæsta fullkomnunarstigi sem lifandi verur geta kom-
ist á, en annarsstaðar er lífið rétt að byrja; en á öðrum hnött-
um eru öll stig upp að fullkomnun og niður frá fullkomnun.
•Og ef til vill hefir þetta altaf svona verið og mun altaf svona
verða. En þegar til jarðarinnar er litið, þá er alt öðru máli að
gegna. Náttúrufræðingarnir — og þar lýsir nafn Lamarcks
jbjartast — hafa sýnt að lífið á jcrðunni á sér afarlanga og
mjög frábrugðna fortið því sem núer; að tegundirnar breyt-
ast; að jafnvel ekki mannkynið er komið af mönnum, þegar
nógu langt er litið aftur. Og þegar menn nú sjá hve söguleg-
ar breytingar hafa gjörst, og að öll vera er verðandi, þá verður
3