Skírnir - 01.01.1909, Blaðsíða 79

Ritdómar.
79':
eru í byrjun síðastliðinnar aldar. En engan veginn skal það sagt
höf. til átnælis. Hann mun hafa greint frá því litla, sem menn'
vita um uppvaxtarár hans og nám ; en vera má þó að einhverja
frekari vitneskju um það efni sé að fá í brófum frá þeim árum,
ef vel væri leitað. Höf. tekur réttilega fram áhrif þau, er kenn-
arar á Bessastöðum hafa haft á endurreisn /slenzkunnar og íslenzkra
fræða, og var full ástæða til að geta þess, þar sem öllum almenn-
ingi hættir við að eigna Fjölnismönnum einum viðreisnina. Ekki
mun höf. hafa ofhermt af samvizkusemi og skyldurækni Pjeturs
biskups við nám sitt bæði innanlands og utan, og höfum vór fyrir
mörgum árum heyrt prófessor Madvig gera orð á því, hve Pjetur
biskup var iðinn og ástundunarsamur.
Kaflinn um aðgerðir og starfsemi Pjeturs biskups þau ár, sem
hann var prestur á Helgafelli og Staðarstað, er yfirleitt veigamikill
og vel sagður. Mun mega fullyrða, að síra Pjetur hafi, þrátt fyrir
brest nokkurn, sem þá var nokkur ár á ráði hans, tekið fram flest-
um ef ekki öllum prestum hór á latidi, að Tómasi Sæmuudssyni
einum undanskildum, að sönnum fólagsanda og einlægum áhuga
að láta gott af sér leiða. Enda sýndu verkin merkin.
Yera má að Anna Sigríður fyrri kona síra Pjeturs hafi verið
»lítill skörungur og engin búkona« og það hafi verið meir henni
að kenna en honum, að þeim búnaðist lítt á Staðarstað. En það
höfum vér fyrir satt, að honum hafi seint fyrnst missir henttar.
Um próventufólk þeirra hjóna verður höf. helzt til skrafdrjúgt og
hefði mikið af því máli gjarnan mátt missa sig. Sama er að segja
um lysingu Daða Nielssonar á Onnu Sigríði (sbr. athugasemd höf.
á 31. bls.).
Merkilegt rit að mörgu leyti er »Ársrit presta í Þórnesþingi«
og gullfalleg er herhvöt sú til íslendinga, er síra Pjetur byrjar ritið
með, og höf. hefir tekið upp sem sýnishorn af ritsnild dr. Pjeturs.
Þess var lauslega getið hér að framan, að síra Pjetur hefði ekki
sjálfur samið 2 ádeilugreinarnar í »Ársritinu«. Höfundur þeirra
er Magnús Hákonarson, er síðast var prestur á Stað í Steingríms-
firði. Mjög merkur maður og réttorður heyrði dr. Pjetur skýra
Bjarna amtmanni á Stapa frá því, að Magnús væri höf. fyrnefndra
greina, enda telur höf. ekki fullvíst, að þær só, »að öllu leyti« eftir
dr. Pjetur. Þó að síra Pjetur hafi vafalaust sýnt lofsverða viðleitni
að manna og menta sóknarbörn sín og vekja fólagsanda hjá prest-
um í prófastsdæmi sínu, mun höf. samt taka heldur djúpt árinni,.