Skírnir - 01.01.1909, Síða 83

Ritdómar.
83
brigður á að byssati, sem skotiS var með inn um gluggann á skrif-
stofu biskups, hafi veriS hlaSitt höglum eSa kúlu, heldur aöeins
lausn púSri og »forhlaSi«.
í VIII. kaflanum um biskupsdóm Pjeturs Pjeturssonar eru
ýmis ummæli höfundarins lítt rökstudd. Þaiinig nær dómur hans
á æfiágripi Pjeturs biskups, er dr. Grímur Thomsen samdi í 18.
ári »Andvara«, engri átt. AS vísu er hiS áminsta ágrip helzt til
stuttort og ekki alls kostar áreiöanlegt í einstökum óverulegum
atriSum, en í allflestum atriSum, er nokkru skiftir, er dómur Gríms
aS vorri hyggjtt réttur og svo gaguoröur, aS hanu fyrnist þeim
seint, er lesa hann meS athygli. Vera ntá aö Grímur Thomsen
hafi á fyrri árum sínum borið nokkurn kala til Pjeturs biskups,
en vér höfum það fyrir satt, að óvild sú hafi verið þorrin fyrir
löngu, er hann reit æfiágripið. Og víst er þaö, að grein sem
Grímur reit til varnar biskupi (sjá Isafold VI. ár 1879, 19. bls. og
æfisögu Pjeturs biskups 244.—246 bls.) á móti Styrbirni í Nesi
bendir ekki á neinn kala eða óvildarhug nema síður sé.
Annars virðist höf. í kafla þessum gera helzt til mikið að því,
að taka upp bróf, ávörp og kafla úr öðrum ritum, að ógleymdum
öllum hnútunum til manna þeirra, sem höfSu risið öndverðir gegn
ýmsum aðgerSum biskups. Mörgu af því, sem nú var talið, hefði
höf. að róttu lagi att að vísa til »Viðauka«, og sumt hefði alveg
mátt missa sig. Við það hefðu lesendur bókarinnar fengið gleggra
og ákveðnara yfirlit yfir hina mikilsverðu og heillaríku starfsemi
Pjeturs Pjeturssonar í biskupsdómi hans og ekki freistast til þess
að draga óhlutdrægni höf. í efa, þar sem sumir andstæðingar
biskups eiga hlut að máli. En því er ekki að neita, að margir
dómar höf. um mótstöðumenn biskups eru smellnir og meinfyndnir,
en stundum virðist aftur slá út í fyrir honum, svo sem þegar hann
á 183. bls. 2. neðanmálsgrein fer að lýsa nútímastíl síra Friðriks
Bergmanns eða þar sem hann á 213. bls. segir, að Guðbrandur
Vigfússon hafi »í atidlegum skilningi aldrei« komist »út úr afdalnum
sem hann var fæddur í«.
Höf. leiðir gild rök að því, að ósanngjarnt er og ástæðulaust
að kenna Pjetri biskupi um þá rýrnun á biskupsvaldinu, er gerðist
um hans daga. Rýrnun sú var eðlileg og sjálfsögð afleiðing af
stjórnmálastefnu þeirri, sem nú um alllangt skeiö hefir gengið
ekki að eins yfir lönd með lúterskum sið, heldur er og búin að ná
sér niðri i katólskum löndum, sem standa framarlegast í menningu.
Um þessa staðreynd fer höf. þessum orðum, sem að vorri ætlun
6*