Skírnir - 01.12.1912, Blaðsíða 17

Skáldspekingurinn Jean-Marie-Guyau.
305
nokkurskonar efnahringiða, er endurnýjar sjálfa sig á
hér um bil sjö árum. En hvað er þá um sálarlífið?
Menn eru nú farnir að halda því fram, að eins og ljósið
sé ölduhreyfing í ljósvakanum, þannig sé sálarlífið líkam-
lega séð ákaflega fíngert öldukerfi. Og eitt meðal annars,
sem á þetta virðist benda, eru einmitt fjarhrifin (tele-
jaathian), sem virðast berast á einhverskonar hugar-öldum
frá manni til manns, svo að jafnvel svipur þess manns,
er áhrifin stafa frá, getur birst manni. Er nú óhugsandi,
að þetta fíngerva öldukerfi, sem sálarlíf hvers manns á
að vera tengt við, geti í andlátinu losnað við og liðið upp
af líkamanum og borist síðan áfram upp á eigin spýtur
eins og Ijósgeislinn, sem líður hnött af hnetti til hinna
fjarlægustu heima? — Skýjaborgir! draumar! Ojá; og
þetta er meira að segja einn af þessum öldnu draumum
mannkynsins, sem kynslóðirnar hefir verið að dreyma
upp aftur og aftur, sem Pýþagóras dreymdi og Plató ór-
aði fyrir, þegar þeir liktu sálu mannsins við samhreimi
(,harmóniu). Það er ekki óhugsandi að lagið haldi áfram
að hljóma, þótt harpan brotni; og þótt lagið hverfi hlust-
um okkar, er ekki að vita, nema hljóðbylgjurnar haldi
áfram að berast von úr viti. Og ef til vill er þessu
eitthvað líkt farið um sálina.
Svona eru þá þessar tilgátur, sem heimspekin og
vísindin geta gert sér um lífið og tilveruna, ósenni-
legar og óálitlegar í fyrstu, en þó einhvern veginn svo,
að þær vekja hjá manni von og traust. Þeim er farið
líkt og blómfræum japönsku stúlkunnar, sem Guyau segir
frá. Þau voru svo ljót og leiðinleg álitmn, að enginn
vildi líta við þeim. En þegar blómin fóru að spretta upp
af þeim, girntust allir fræin. Og svona er það með til-
gátur vísindanna, þær geta að síðustu orðið að svo mikil-
vægum sannindum og huggunarríkum, að allir vilji öðl-
ast þau.
Sjálfur gerði Guyau ekki mikið úr þessum og því-
líkum tilgátum. Hann vissi sem var að gátan var óráð-
in eftir sem áður og vildi engan blekkja. Því endaði
20