Skírnir - 01.12.1912, Blaðsíða 11

Skáldspekingurinn Jean-Marie Gnyan. 299
renna goðaættirnar, og þegar konungsvaldið kemst á hjá
mönnum, fer eitthvert goðanna að verða faðir og kon-
ungur hinna. En með skifting vinnunnar í þjóðfélaginu
fara einnig goðin að skifta með sér verkum. >egar þjóð-
irnar fara. að berjast, verða helztu guðir hverrar þjóðar
að einkaguðum þeirra, og loks verður guð þeirrar þjóðar-
innar, er ber sigur úr býtum, að allsherjarguði. Þó getur
svo farið eins og fór hjá Gyðingum, að hin undirokaða
þjóð geri sinn guð að allsherjarguði. En alt þetta sýnir,
að trúin er nokkurs konar endurspeglun og útþensla á öllu
félagslífi manna (sociomorfismus).
Lengst af dýrka menn nú guði sína með ýmiskonar
fórnum og áheitum og reyna jafnvel fyrst framan af að
særa þá til hjálpar við sig með ýmiskonar göldrum og
tiktúrum; en úr þeim verða síðar helgisiðir trúarbragð-
anna. Svo þegar trúin kemst á æðra andlegt stig láta
menn sér nægja að dýrka guðina með bænum og ákalli.
Þó eru oft áköll þessi talin nokkurs konar töfraorð, sem
í engu megi breyta, ef þau eigi ekki að missa kraft sinn
og kyngi. Eins er það eðli flestra trúarbragða að gera
ákveðnar trúarsetningar að sáluhjálparskilyrði; en fyrir
það verða setningar þessar smámsaman að kenningum,
að kreddum. Einkenni flestra trúarbragða er því það, að
þau játa trúna á yfirnáttúrlega hluti, eru bundin ákveðn-
um helgisiðum og hafa ákveðna trúarlærdóma.
Sé nú þetta kallað trú, og annað vill Guyau ekki
kalla trú í merkingunni trúarbrögð en einmitt þetta, þá
er svo sem auðsætt, að trúin muni ekki frekar haldast
við í framtíðinni en t. d. stjörnuspá (astrologia) eða gull-
gerðarlist (alchymi), því að allir helgisiðir eru að smá-
leggjast niður, og eftir því sem vísindunum fer fram, missa
menn smám saman trúna á allar yfirnáttúrlegar skýringar;
en þar af leiðir aftur, að kreddukenningarnar hverfa. Því
meir sem menn mentast, eiga menn bágra með að játa
ákveðnar trúarkenningar, ef þeir annars vilja vera ein-
lægir við sjálfa sig og aðra, og þess vegna fara menn nú úr
þessu að skirrast við að halda nokkru þvi fram, er kemur