Skírnir - 01.12.1912, Blaðsíða 9

Skáldspekingurinn Jean-Marie Guyau.
297
hann sé haldinn af einhverjum andlegum þunga, og hann
nærir þenna þunga af holdi sínu og blóði; en í fylling
tímans, þegar honum finst hann orðinn fullburða, elur hann
hann úr skauti sinu. Er þá undir því komið, að lista-
verkið hafi svo mikið sjálfstætt gildi, að það geti lifað
lífi sínu áfram upp á eigin spýtur og geti starfað og
verkað fyrir áhrif sín á hugi manna og tilfinningar.
Með verkum sínum á listamaðurinn að geta ráðið alda-
hvörfum ekki einungis í list sinni, heldur og í siðum
manna og hugsunarhætti. Hann á meira að segja að geta
orðið nokkurs konar löggjafi komandi kynslóða. Og eins
og sjá tná af orðum þessum, ætlar Guyau honum meira:
»Stórskáldin og listasnillingarnir efga smámsaman at'tur að
verða hinir miklu forgönguinenn lýðsins og prestar ó-
kreddukendrar trúar«. Þeir eiga að hafa máttinn og
valdið til þess að leiða og benda, þeir eiga, eins og Jó-
hannes mælti við Jesús, að hafa »orð eilífs lífs«. En þetta
á auðvitað að eins við »skáldin af guðs náð«, við skáld-
jötnana, en ekki við skáldpeðin.
Til þess nú að geta orðið leiðtogi komandi kynslóða
er ekki nóg, að skáldið fari eftir »innblæstri« síuum og
hugboði einu saman. Hann verður að hafa hugmynd um
þá hina miklu framþróun, sem á sér stað í allri tilver-
unni, vita, hvað lífinu er holt og óholt og hversu það get-
ur þróast bezt og eflst. Og loks verður hann að geta
gefið mönnum einhverja úrlausn á heimsgátunni eða að
minsta kosti geta lýst vonum og ótta mannssálarinnar
gagnvart hinum óráðnu gátum lífs og dauða. En til þess
að verða fær um þetta verður listamaðurinn ekki einungis
að læra af lifinu, heldur og af heimspeki og vísindum,
þó ekki þannig, að hann eigi að færa rök fyrir hugmynd-
um sínum og hugsjónum, heldur svo, að hann geti íklætt
þær hinum lifandi myndum listar sinnar. Því að lista-
verkið á ekki að vera nein rökræða, heldur á það að
vera eins og loftsýn af fögrum og fjarlægum veruleika.
Og eins og menn i eyðimörkinni oft og einatt láta lieill-
ast af loftsýnum þessum, eins á listaverkið að draga að’