Skírnir - 01.12.1912, Blaðsíða 46

334
Trúin á moldviðrið'
sem almenningur skilur ekki; þýzkir lesendur, sem vanir
eru að gera sér í hugarlund að visindalegt sé það eitt
sem eríitt er og flókið, láta sér altjent miklast þetta, og
álykta sem svo, að fyrst þeir geti ekki skilið hina nýju
kenningu þessa Doctor inintelligibiUs, þá sé hún auðvitað
full af djúpsæi og lærdómi. Það mætti skrifa ekki óskemti-
iega bók »um gagnsemi óskiljanlegleikans«; í Þýzkalandi
er margra manna frægð á þeim grundvelli bygð«.
Hér er að nokkru leyti sýnt hvernig trúin á mold-
viðrið skapast, og hvernig henni er haldið við. Þegar ein-
hver hugsunarskörungur, sem margt heflr hugsað og ritað
ljóst og vel, t. d. Kant, tekur upp á því að skrifa flókið
og þungskilið mál, þá álykta menn, að hann að vísu
hugsi alt af jafnvel og skarplega, en að efnið sé í sjálfu
sér svo erfitt, að jafnvel hann geti ekki gert það ljósara.
Með öðrum orðum: Þeir sem fyrst skapa virðinguna fyrir
moldviðrinu, eru menn sem stundum eru ljósir en stund-
um óljósir, og svo hefir verið um mörg mikilmenni. Af
ávísunum þeirra eða seðlum, þeim sem hver maður gat
séð að voru trygðir í gulli réttrar hugsunar, hafa menn
ályktað að þeir gæfu aldrei út ávisanir sem ekki mætti
fá útborgaðar, og því tekið það sem óljóst var með sömu
tiltrú og hitt, og kent sjálfum sér um, ef ekki fekst neitt
fyrir ávísunina — ekki fanst nein heilbrigð hugsun bak
við orðin. En það er augljóst hvernig fer, þegar sú skoð-
un er kominn inn, að í því sem er óljóst felist jafnvel
meiri speki en hinu sem skiljanlegt er og ljóst. Allir
geta verið óljósir, allir geta talað svo að enginn skilji
þá. Og þegar skiljanlegleikinn er ekki lengur mælikvarð-
inn, þá verður aldrei vitað fyrirfram, hvar gullið er fólgið.
Sú virðing sem þeir njóta, sem að nokkru leyti hafa til
hennar unnið með því að koma þó með eitthvað sem vit var
í, fellur líka á hina, sem eru þeim líkir í því einu, að
enginn getur vitað hvort hann skilur þá eða ekki. Og
ekki þarf að orðlengja hvílíkt happ það er öllum hálf-
drættingum eða miðlungsmönnum að geta þannig siglt
undir flaggi sér meiri manna.