Gefn - 01.01.1873, Síða 5

5
uálgast skáldskap meira eða minna, og svo nýlegar að |>að
er eins og J>ær sé síðan í gær. Ágæti þeirra í augum
manna er eiginlega mest bygt á því, að enginn veit með
vissu hverir hafi ort þæi-; ef það kæmist upp að höfundurinn
væri einhverr Guðmundur eða Magnús, þá mundu þær á einu
augnabliki »dumpa« frá lotníngarinnar skýbólstraða tróni og
niður í þann eilifa fyrirlitníngarinnar forarpoll sem Islend-
íngum er ætlaður af þeim sem þeir hafa sjálíir dregið upp
úr honum.
Enar mörgu hjátrúar og galdrasögur um Sæmund tákna
að hann hafi verið lærður og gáfaður maður og fengist mjög
við forn fræði. Porn fræði, forn vísindi, fornir stafir, forn-
eskja, galdrar, kunnátta, kunnusta, fjölkynngi, fróðleikur,
vísindi, heiðni: þetta allt saman er einnar og sömu merkíngar.
Sá sem gaf sig við fornum fræðum eða vísindum, hlaut því
að álítast- sem göldróttur. Á íslandi gleymdu menn aldrei
heiðindóminum, heldur unnu menn honum og héldu við
hann að mörgu leyti, þótt menn gengist undirenn nýja sið;
menn lifðu í enum skáldlega bjarma goðalífsins og enginn
skáldskapur varð framinn nema fyrir þess krapt: Hallfreður
hótaði Ólafi Tryggvasyni að týna niður enum kíistnu fræðum,
og kvað þau ekki vera skáldlegri en kvæði sem gjörsamlega
var bygt á heiðnum hugsunum. Eins og katólskan notaði
hið heiðna mál Grikkja og Eómverja til þess að lofa og
vegsama guð kristinna manna, eins lofuðu fornskáld vor guð
og þrennínguna með heiðnum orðum og kenníngum, sem
eins vel gátu átt við J>ór og Sigurð Pofnisbana einsog við
guð og Hvítakrist. Öll kristnin á ísiandi var svo mild og
mjúk, eða með réttari orðum: svo dauf í dálkinn, að það
stíngur í stúf þegar menn líkja útlöndum þar saman við,
þar sem aldrei linnti á kvölum og pintíngum, lygum og
fúlmennsku, allt »fyrir sakir trúarinnar«. Enir fyrstu bisk-
upar íslands voru mildir og góðir raenn af þeirri orsök,
að þeir höfðu ekki við anda þjóðarinnar, því þó Íslendíngar
tæki kristni, þá var það raunar mest að nafninu til; þeir