Gefn - 01.01.1873, Page 81

81
dýrasögu sinni, svo er frá því gengið. Enginn fornmaður hefir
eins vísindalegt mál og það sem Aristoteles ritar. Aristo-
teles hafði þann kennsluhátt, að hann gekk um gólf með
lærisveinum sínum og kendi svo, því var hans flokknr
kallaður gaungumanna-flokkur (nepmanrrjxoc af nspmaretv
að gánga til og frá), en Platon kendi í þeim garði er Axa-
Srjpca hét, þvi voru hans meun kallaðir Akademíumenn
(axaSrjpcxoi, academici); af Academia eru skólar og kallaðir
þannig, og eru það einkum æðri skólar. Sum af ritum
Aristoteles eru týnd, en þó er ákaflega mikið sem til er,
og jafn undrunar vert fyrir sakir mikilleika og margfaldleika
sem djúpleika og skaipleika.
Aristoteles vill sanna tilveru guðs af hreifíngunni,
þaunig, að allt það er hreifist, hlýtur að hafa einhverja
orsök, sem komi því í hreifíngu. Og ef þessi orsök hreifist,
þá hlýtur hún að hreifast af annari orsök. En það þótti
Ar. ótækt. að láta þetta gánga óendanlega, og því trúir
hann því, að guð, sem hreifir allt, sé sjálfur kyrr. En
þessa kenníngu um kyrð guðs framsetur Aristoteles af þeiiri
orsök, að hann segir að hreifíng sé umbreytíng, en guð
getur ekki verið undirorpinn umbreytíngu. Vegna þess að
guð kemur öllu í hreifíngu, þá er hann endalaus verkan
(actus purus); en þessi verkan, sem er endalaus og sjálf
í eilífri kyrð, getur ekki verið annað en hugsan, og hún
er hið æðsta veldi sælunnar. í tilvernnni eru þrjú grund-
vallareðli: hið góða út af fyrir sig; hugsunin út af fyrir
sig, og verkanin eða lífið út af fyrir sig. En hugsunin út
af fyrir sig er hngsun hins góða út af fvrir sig, og þetta
góða er guð sjálfur. Guð hugsar því sjálfan sig eilíflega;
hann er sjálfhugsandi hugsun, sem alheimurinn hreifist í
kríngum. J>etta hið góða, óhreifanlega hreifandi (»stað
haldandi í kyrrleiks valdi« segir Eysteinn í Lilju) sem menn
æskja eptir, er nauðsynlegt upphaf hlutanna, sem heimurinn
er staðfestur í. Tilverurnar eru þrjár, ein óumbreytanleg
(guð), og tvær náttúrulegar: andiun og líkaminn. Heimurinn
6