Gefn - 01.01.1873, Side 101

101
þeirra er eg man eptir; þó er Franz af Sales líkur honum
einnig, en um hann eru engin kraptaverk sögð, og þó er
hann heilagur maður. J>að þarf mikla bíræfni og dirfsku
til að neita slíkum hlutum, en menn geta neitað öllu, og
sumir neita öllu þótt þeir sjái það. Bernardus andaðist
1153.
Eptir þessa styrjöld komst friður á um hríð í kirkjunni.
Á þessari öld voru uppi þeir Húgó af saucte Victore, vinur
Bernardus og áþekkur Augusthiusi, djúpsæjasti og lærðasti
maður, og reit um sakramentin. I’etrus Lombardus reit um
trúarsetníngar kirkjunnar (sententias), og var það rit
haft í öllum skólum og staðfest af kirkjunni sjálfri 1215.
Fleiri merkilegir menn voru og uppi.
. Öll lærdómsstríð þessarar aldar áttu sér rót í rann-
sóknunum um frumeðli hlutanna, og er harla torvelt að
lýsa þessu, en þó er það nauðsynlegt, til þess að sjá anda
tímans.
Heimsspekin var í fvrstunni kend á háskólunum sem
formleg (Dialectica), og fékkst ekki við guðfræði. Guð-
fræðin var fyrst sama sem skoðun hins ósýnilega (Meta-
physica); en af sameiníngu Metaphysices og Logices (eða
-orum) kom fram trúarsetníngafræðin (Theol. dogrnatica).
lir ritum Porphyrius, nýplatonisks heimsspekíngs (f 304)
náðu menn þeirri spurníngu, hvort lifandi hlutfall mundi
vera á milli hins ósýnilega, sem Metaphysica kennir, og
hugmyndanna (BegriflFe), sem Logica gjörir ráð fyrir, o: á
milli realitatis og ideae. þessu svaraði Anselmus af
Kantaraborg (f 1109) með því að leiða tilveru guðs út af
hugmyndinni um guð (eins og Cartesíus gjörði síðar);
tilvera eða verulegleiki hugmyudanna var þannig ályktaður
sem gildur, og svo varð Anselmus foríngi þessa flokks, er
því trúði. feir kölluðust Realistar, af því þeir vörðu
verulegleika hugmyndanna (Realitas idearum), og álitu, að
hugmyndirnar hlytu að vera til áður en maður gæti hugsað
um þær, og hvort sem menn hugsuðu um þær eður ekki.