Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 49

BEINAGRINDUR OG BÖKARSPENNSLI
53
og mega þeir vel við una, og heiður sé þeim, en ég hefi það mér til
hugarhægðar, að það var þó allténd öskutímatalsaðferðin, sem endan-
lega skar úr um þetta deilumál.
En hváð þá um þá útreikninga prófessors Steffensens, sem byggðir
voru á tölu beinagrinda í Skeljastaðakirkjugarði og benda til þess að
byggð hefði aflagzt þar upp úr miðri 11. öld? Ekki kemur það vel
heim við þá tímasetningu, sem nú má telja næsta örugga. Voru þessir
útreikningar þá út í bláinn? Nei, það voru þeir alls ekki að öðru leyti
en því, að forsenda þeirra, tala beinagrindanna, var að öllum líkind-
um röng og það einkum af því, sem nú skal frá greint.
Sumarið 1935 dvaldist Eiður Kvaran á Islandi, en hann hafði undan-
farinn vetur unnið að rannsóknum í mannfræ'ði við háskólann í Greifs-
wald í Þýzkalandi. Með honum kom til Islands þetta sumar þýzkur
kollega hans, Wolf Helmuth Rottkay. Eiður hafði hug á því að ná sér
í íslenzkar beinagrindur fornar til mælinga og sneri sér í því skyni
til kunningja síns, Kjartans Péturssonar, þáy. slökkviliðsmanns í
Reykjavík, sem ferðazt hafði víða um landið. Benti Kjartan Eiði á,
að sér væri kunnugt um, að læknastúdentar hefðu komizt yfir haus-
kúpur og önnur bein úr Skeljastaðakirkjugarði í Þjórsárdal, enda
myndi þar mikið af beinum að hafa.
Dag nokkurn seint í júnímánuði héldu þeir svo upp í Þjórsárdal
Eiður Kvaran, Þjóðverjinn Wolf, sem nefndur var Úlfur, og Kjartan
Pétursson. Voru þeir í Fordbifreið stórri og komust klakklaust inn
að Skeljastöðum. Þar gaf á að líta. Mikið af beinagrindum lá þar svo
að segja á yfirborði í gulbrúnum vikri. Sneru þær allar eins, líklega
nálægt því frá austri til vesturs. Áberandi var, að hauskúpur voru
nokkru færri en beinagrindurnar, en þeir félagar tóku þarna milli 20
og 30 beinagrindur, og þó nær 30, létu þær í strigapoka og settu í bíl
sinn aftur í. Allar lágu þessar beinagrindur í vikri og ekkert moldar-
lag á þeim. Þær lágu þannig, að hné sneru inn á við. Sólskin var og
norðanstrekkingur þennan dag, en þó voru beinagrindurnar þvalar
viðkomu. Vikurinn var hreinsaður ofan af öllum beinagrindunum, áð-
ur en þær voru settar í pokana. Auðséð var að hreyft hafði verið við
sumum þeirra, í þær vantaði bein og svo nokkrar hauskúpur, svo sem
fyrr getur. Aðeins á einum stað sást greinilega, að jarðað hafði verið
í kistu, og sást móta fyrir hornunum. Ein beinagrindanna skar sig
mjög úr sakir stærðar. Kjálkana vantaði og bakhöfuðið var grotnað,
svo ogbein kringum augnatóttir, svo að sjálf höfuðskelin var laus, og
var hún svo stór, að hún féll áð höfði Kjartans, sem notaði hana sem
hjálm, meðan þeir unnu að uppgreftinum. Er Kjartan þó ekki höfuð-