Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 87

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 87
ÖNGULSÁ — ÚTNYRÐINGSSTAÐIR 91 en historisk-topografisk beskrivelse af Island (II. bindi, bls. 238—239) og Jón Jóhannesson í útgáfu sinni af Austfirðinga sögum (íslenzk fornrit XI, bls. 143). Allir segja þeir, séra Sigurður, Kálund og Jón, að talið sé síðar í sögunni, að Hjarrandi hafi búið að Höfða. Mér virðist hér vera um misskilning að ræða. Þetta er hvergi sagt í sögunni, aðeins það að Helgi Ásbjarnarson hafi komið að Höfða og beðið þá Hjarranda og Kára að fara með sér í aðförina að Helga Droplaugar- syni. Þeir Hjarrandi og Kári munu hafa búið hvor á sínum bæ, en skammt hefur verið á milli bæjanna. Hefur Kári þá búið á Höfða, en Hjarrandi á Öngulsá, eins og sagan segir. Hinsvegar er sagt frá því í Droplaugarsona sögu, eins og áður getur, að Kári var borinn á skjöldum heim að Höfða og heygður þar. Skammt fyrir sunnan Höfða er móaholt, sem nefnt er Kárahaugur, og segja munnmæli, að þar hafi Kári verið grafinn. Séra Sigurður telur ekki ólíklegt, að Höfðaá hafi áður heitið Öng- ulsá, og samþykkir Jón Jóhannesson það. Ég álít, að allt frá því bær var reistur að Höfða, hafi neðri hluti árinnar verið nefndur Höfðaá. Víða á Héraði skiptir sama vatnsfallið um nafn, þannig að efri hlutinn heitir öðru nafni en neðri hlutinn. Sjálft Lagarfljót ber ekki þáð nafn, fyrr en komið er utarlega í Fljótsdal, ofar nefnist það Jökulsá.1 Gilsá kemur úr Gilsárdal og fellur út Eiðaþinghá, en skiptir síðan um nafn og heitir Selfljót út alla Hjaltastaðaþinghá og til sjávar. Smáár og lækir á Völlum skipta og sums staðar um heiti á sama hátt. Tveir lækir, er nefndir eru Stekkjalækir, falla ofan úr fjalli og sameinast skammt fyrir ofan bæinn Útnyrðingsstaði, og eru þá nefndir Á. Beint út undan bænum á Útnyrðingsstöðum fellur á þessi í stórum öngul- mynduðum boga. Landspilda sú, sem er innan bogans, er nefnd Tangi. Eftir að áin fellur niður frá Tanganum og niður í Lagarfljót, er hún 1 Fyrir ofan brúna á Lagarfljóti og allt upp í Fljótsdal er óslitinn hylur. Er hann lang-lengsti, breiðasti og dýpsti hylur, sem til er í nokkru vatnsfalli hér á landi. Þar fyrir ofan heitir vatnsfallið Jökulsá í Fljótsdal, allt frá upptökum sinum í Vatna- jökli, en frá efri mörkum hylsins og allt til sjávar Lagarfljót. Nú á síðari árum er i kennslubókum í landafræði farið að nefna efri hluta Lagar- fljóts Lög (eða Löginn) og telja hann meðal stöðuvatna. En frá þvi að á Lagar- fljót er minnzt í fornritum vorum og fram á þessa öld var nafnið ,,Lögur“ óþekkt; á þessum hluta fljótsins. Það er hvergi notað, hvorki í ritum né á landabréfum. Fyrst sást það á prenti milli sviga á landabréfum herforingjaráðsins danska, og þykir mér líklegt, að sami maður hafi komið þvi þar inn og varð þess valdandi, að skipt var um nafn á Fossinum í Lagarfljóti, en svo var hann áður nefndur bæði í ræðum og ritum. Þessi maður var áhrifamikill aðkomumaður og bjó lengi á einni mestu og beztu jörð Héraðsins. Ilann sat um skeið í stjórn Eimskipafélags Islands og kom því til leiðar, að einu af skipum þess var gefið nafnið Lagarfoss. Eftir það var farið að kalla „Fossinn í Lagarfljóti" sama nafni og skipið.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.