Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 27

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 27
NOKKRIR ÞÆTTIR 31 ófreskir menn, að Steinröður kom að henni óvarri, en hún brá sér í nautsbelgs líki vatnsfulls“ (Skarðsárb., bls. 115). Frá þessu segir í kvæði, og mun það ástæðan til að nokkuð annað en nafnið er varð- veitt um Steinröð. Það er enginn vafi á, að hér felst nokkurnveginn sama merkingin í viðurnefnum feðganna. Af Finnboga inum ramma er til heil saga, þar sem honum er lýst sem miklum kraftamanni, en sagan er ung og auk þess óábyggileg, svo heimildargildi hennar er ekkert viðvíkjandi heiðnum högum. f Landnámu segir það eitt af Finnboga, að hann hafi verið sonur Ásbjarnar dettiáss, sonar Eyvind- ar, er nam Flateyjardal upp til Gunnsteina og blótáði þá. Það er ekki ljóst, hvað dettiás merkir. Lind telur orðið merkja „slagbom, fállbom", en mér þætti líklegra, að síðari liður orðsins væri áss í merkingunni goð, vegna blótskapar föðurins, og mætti þá vera um þrjá ættliði að ræða, er hefðu lagt stund á forneskju. Það sem fram hefur komið um orðið rammur í heimildum, er ætla má að séu heiðnar, bendir eindregið til þess, að þá hafi merking þess verið fjölkynngis- kraftur, en síðar hvarf tröllskapurinn úr merkingunni, sem þá varð einfaldlega sterkur. Þessi viðurnefni kristinna karla lúta að forneskj u: inn fjöllcunnugi (1), Skratta- (1), Grýlu- (1) og hrakauga (1). Allt nöfn, sem ekki tíðkuðust í heiðni. í heiðni bera tíu menn viðurnefni, er lúta að speki og ein kona, en í kristni tveir menn (Gunnar inn spaki Þorgrímsson, lögsögumaður 1063—65 og 1075; Þórarinn inn spaki Þorvaldsson) og ein kona (Þur- íður in spaka Snorradóttir, um 1026—1112). Þetta viðurnefni er því við líði, þar til kristnin er orðin föst í sessi, þá þokar það fyrir inn fróöi, sem sex menn eru viðurnefndir í kristni, en aðeins einn í heiðni (Þórólfur, tengdafaðir Böðólfs, er nam Tjörnes). Ferill viðurnefnisins inn spaki er mjög líkur og ins ramma, svo ástæ'ða er til þess að athuga, hvort þar sé ekki einnig um merkingarbreytingu að ræða. f Lexikon poeticum segir um spakr: vis, klog (bruges især om de medfodte ævner, modsat fróðr, samt om lovkyndighed), og mun það sú merking, sem flestir leggja í spakur og fróður nú. En orðabók Guðbrands Vigfússonar og Cleasbys hefur þessa merkingu: Wise, — by the anci- ents the word is used with the notion of prophetic vision or second sight, og það tel ég að fari nær sannleikanum. í Fáfnismálum (32. v.) segir, að Sigurður muni verða spakur, ef hann eti hjarta Fáfnis, og í Völuspá (29. v.) er sagt „spjöll spaklig ok spáganda". Á báðum stöðunum mun vera átt við heiðinn fróðleik — spásagnaranda. Um fimm mannanna, sem kenndir eru til speki (Spak-Böðvar, Hróðgeir inn spaki í Hraungerði, Ósvífur inn spaki Helgason, Þór-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.