Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 88

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 88
92 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS jafnan nefnd Höfðaá. Líklegt er, að efri hluti árinnar hafi í fornöld veri'ð nefndur Öngulsá eftir hinum öngulmyndaða boga, sem er á henni. Og bær sá, er nú heitir Útnyrðingsstaðir, mun upphaflega hafa verið nefndur eftir ánni. Á milli bæja þeirra bræðra, Hjarranda og Kára, hefur verið aðeins 10 mínútna gangur. Vegurinn yfir Hálsinn, en svo nefnist fjallið á milli Út-Valla og Eyvindarárdals, og til Dalanna svokölluðu mun um margar aldir og líklega allt frá fornöld hafa legið út og upp frá Útnyrðingsstöðum, og er ekki ólíklegt, að Helgi Ásbjarnarson hafi farið þá leið með lið sitt í fyrirsátina við Helga Droplaugarson. Er og ekki ólíklegt, að hann hafi komið heim á báða bæina, Höfða og Öngulsá, þótt í munn- mælasögnunum hafi Höfði aðeins verið nefndur. Hann gat líka hafa komið aðeins að Öngulsá og sent eftir Kára að Höfða, en það skolazt til í munnmælunum. Afi minn, Óli ísleifsson, og faðir minn, Jón Ólason, bjuggu öll sín búskaparár á Útnyrðingsstöðum, og þar var faðir minn fæddur árið 1837. Sagði hann mér, að í æsku sinni hefði hann heyrt það fullyrt, að Útnyrðingsstaðir hefðu áður heitið öngulsá. En hvernig á nafnbreytingunni stendur, veit enginn. Þeir, sem ekki þekkja til, munu halda, að bærinn standi áveðurs móti útnorðri, en svo er alls ekki. Hann stendur sunnan í allstórri hæð, er rís dálítið upp móti út- norðri, og er því fremur í vari fyrir útnorðanátt en áveðurs. Finnur Jónsson prófessor telur í ritgerð sinni „Bæjanöfn á ís- landi,“ sem út kom í IV. bindi af Safni til sögu íslands, að bærinn Útnyrðingsstaðir liafi hlotið nafngift sína af vindi eða viðurnefni. Líklegasta ástæðan fyrir nafnbreytingunni virðist mér sú, að bærinn hafi lagzt í eyði einhvern tíma á miðöldum vegna drepsótta svo sem Svartadauða. Hafi Öngulsá þá ásamt Keldhólum, sem er lítil jörð rétt innan við Útnyrðingsstaði, verið lögð undir stórbýlið Ketilsstaði, enda eiga Ketilsstaðir enn land neðan við báða þessa bæi meðfram Lagarfljóti út að Höfðaá. í Johnsens-jarðatali, eru bæði Útnyrðings- staðir og Keldhólar taldar hjáleigur undan Ketilsstöðum. Hugsanlegt er, að Ketilsstaðabóndi hafi haft beitarhús þar sem áður var bærinn Öngulsá. Þau gætu hafa staðið meir áveðurs en þar sem bærinn hefur verið á síðari öldum og því verið kölluð Útnyrðingsstaðir. Engin vissa er heldur fyrir því, að hinn forni bær á Öngulsá, eða þegar ábúð hófst þar aftur og bær var reistur að nýju, hafi verið á sama stað og bærinn er nú. Bærinn gat hafa staðið uppi á hóli, sem nú er kallaður Norðurkofahóll, en hann er nokkru hærri en núverandi bæj- arhóll, og þaðan er meira og fegurra útsýni en frá bæjarhólnum. Hafi
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.