Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 107

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 107
VÆTTATRÚ OG ÖRNEFNI 111 mæla, og hef ég heyrt eina slíka sögu frá síðast liðnu sumri. Vætt- irnar hafa ávallt verið taldar viðsj álar og hefur ævinlega verið varað við að styggja þær. Alkunn er frásögn Hauksbókar Landnámu og’ fleiri fornrita af upphafi hinna hei'ðnu laga á þá leið „að menn skyldi ei hafa höfuðskip í haf, en ef þeir hefði, þá skyldi þeir af taka höfuð áður þeir kvæmi í landsýn og sigla ei að landi méð gapandi höfðum eða gínandi trjónum svo að landvættir fælist við“ (kap. 268). Sagt er og að menn hafi blótað ýmsa staði, foss, hól, lund, stein, og er þá langlíklegast að þessir staðir hafi verið taldir bústaðir vætta.1 I Landnámabók segir að Þórir landnámsmaður að Lundi í Hnjóska- dal blótaði lundinn. Eyvindur landnámsmaður á Flateyjardal blótaði svo nefnda Gunnsteina, sem voru á mörkum landnáms hans á fjalli uppi, þar sem Ódeila (fjall) skildi landnám hans og Þóris að Lundi. Þorsteinn rauðnefur að Fossi blótaði fossinn, segir enn fremur í Land- námu, og er bætt við að allar leifar skyldi bera á fossinn. Ekki er getið hver sú vættur var, sem éta átti leifarnar, en hún skammtaði sér stærra að lokum: „en þá nótt er hann (Þorsteinn) andaðist, rak sauði alla í fossinn". 1 frásögninni er það eignað framsýni Þorsteins hve fjármargur hann var, en afdrif sauðanna benda til að vætturin eigi að hafa þótzt eiga þá með honum. Landvættir voru mjög hollar þeim Molda-Gnúpssonum. Sáu ófresk- ir menn að allar landvættir fylgdu Hafur-Birni til þings, en bræðrum hans tveim til veiða og fiskjar. Björn hafði gjört félag við bergbúa einn sem birtist honum í draumi. „Eftir það kom hafur til geita hans og tímgaðist þá svo skjótt fé hans að hann varð skjótt vellauð- ugur“ (Landnámabók, 1900, Stb., kap. 329). í næsta kapítula segir Sturlubók Landnámu frá ótta manna við landvættir: „Ölvir son Eysteins nam land fyrir austan Grímsá, þar hafði enginn maður þorað að nema fyrir landvættum síðan Hjörleifur var drepinn. ölvir bjó í Höfða.“2 — Höfði er Hjörleifshöfði. Grímsá er nú ekki til þarna, en er væntanlega sama á og sú sem nefnd er Höfðá 1 Þorláks sögu biskups hinni yngri, og nú Múlakvísl.3 1 1 Gulaþingslögum er kristnum mönnum fyrirboðið ,,að trúa á landvættir að sé í lundum eða haugum eða fossum" (Gulaþings kristinréttur yngri, Norges gamle love, 1848, 2, 308). Lík fyrirmæli hafa verið kunn á Islandi (Isl. fornbrs. 2, 224). —1 Kormáks sögu er manni ráðið að vinna hylli álfa með þvi að rjóða hól þeirra blóði og gjöra álfunum veizlu af slátri graðungs. 1 Þorvalds þætti víðförla og i Kristnisögu segir frá vætti sem bjó í steini og bóndi á Giljá trúði á sem ármann sinn eða spámann. 2 Sama efni er í Hauksbók Landnámu, kap. 290. 3 Um ána sjá rit E. Ó. Sveinssonar, Landnám i Skaftafellsþingi, 1948, 109. bls.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.