Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 62

66
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Skal nú vikið að fyrirbrigðunum, sem greind eru í I. kafla og í
sömu röð og þau eru nefnd þar.
Atburðurinn, sem Þorsteinn í Laufási getur um, minnir mest allra
fyrirbrigða íslenzkra, sem vitað er um, á lýsingu Konungsskuggsjár
á hafgerðingum. Hafi höfundur Konungsskuggsjár heyrt svipaða
frásögn og Þorsteinn greinir frá, er ekki að furða, þótt lýsing hans beri
þau auðkenni, sem raun ber vitni. Af greinargerð Þorsteins má ráða,
áð hann siglir tröð, sem sjórinn girðir af, og hafi hún verið jafndjúp
og hann gizkar á, hafa veggir hennar verið háir sem gnípur, líkt
og sagt er frá í Konungsskuggsjá.
Bjarni Sæmundsson segir í bók sinni „Sjórinn og sævarbúar": —
„Öldur eða bylgjur geta myndazt niður í sjónum (kaföldur), án
þess að þeirra verði vart við yfirborðið, en sýni tilveru sína með t.
d. meiri seltu en sjórinn er yfir þeim og undir. Lendi kafalda á leið
sinni á t. d. brattri landgrunnsbrún, rennur hún með feiknakrafti
upp brekkuna og kemst jafnvel upp á yfirborð sjávarins, svo að
þar geti komið brotsjóir, eins og ef um blindsker eða grynningar
væri að ræða.1 —------Ekki er ósennilegt, að kaföldur geti gert vart
við sig hér á landgrunnsbrúninni við sunnanvert landið og komið
mönnum til að halda, að þar sé um blindsker eða boða að ræða, þar
sem þær brjótast upp á yfirborðið“2.
Þorsteini í Laufási þótti þessi skýring Bjarna Sæmundssonar
langsennilegust, því að hann segir: „Þar sem nú landgrunnsbrúnin
er aðeins fáar mílur frá þeim stað, sem við fengum sjóinn, geta þessar
lýsingar Bjarna átt vel hér við.“3
Vitanlega má ekki horfa fram hjá því, að sá stáður, sem Þorsteinn
hefur verið á, þá er fyrir hann bar áðurgreindan atburð, er á
eldgosasvæði landgrunnsins. Áþreifanlega hefur það komið í ljós,
eftir að Þorsteinn reit minningar sínar.
Fyrirbrigðið á Kambshrauni í Faxaflóa læt ég haffræðingum eftir
að skýra.
Eyjafjarðaratburðurinn á sér stað á jarðskjálftasvæði.
Ef til vill vefst nokkuð fyrir ókunnugum að skilja, hvers vegna
Eggert Ólafsson heldur inn Breiðasund í átt til Hrappseyjar, en er
á leið heim til sín vestur í Hergilsey. Breiðfirðingar þurfa ekki að
fara í grafgötur um, hvers vegna Eggert hagar svo för sinni. Hann
er að berja undir vind til þess að fá ífellt og geta síðan siglt á sama
1 Bjarni Sæmundsson: Sjórinn og sævarbúar, Rvík 1943, bls. 52.
2 Sama, bls. 108.
Þorsteinn Jónsson: Formannsævi í Eyjum, Rvik 1950, bls. 97.