Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 109

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Blaðsíða 109
VÆTTATRÚ OG ÖRNEFNI 113 við þá málfræðireglu að þá er þrjú samhljóð fara saman, hætti því í miðið til að falla burt. Almanna- er algengur fyrri liður orða í fornu máli og nýju: al- mannavegur, -færi, -stofa, -rómur o. fl., og ætti almanna þá að vera eignarfall af almenn, en það orð er ekki til. Engu að síður er auð- vitað að almanna- merkir allra manna. Alkunnug eru íslenzk ör- nefni sem byrja á Almanna- og virðist yfirleitt gengið að því sem gefnu að þetta Almanna- sé hið sama og það fyrrnefnda. Þó er ástæða til að draga það í efa þegar á allt er litið. Er athugunarvert hvort Al- manna- örnefnin kunni ekki að minnsta kosti í sumum tilvikum að eiga rót sína að rekja til Alfmanna-. Það skal viðurkennt þegar í stað að full sönnun verður ekki fengin fyrir þessari hugmynd, en ýmis- legt virðist styrkja þann grun að hér sé ekki allt sem sýnist.1 Rekizt hef ég á alls tíu Almanna-örnefni, en sjálfsagt eru fleiri til: Almannaborg við veginn yfir Rauðamelsheiði (samkv. örnefnaskrá Skógarstrandarhrepps, Þjóðminjasafni); Almannadalur í Grafar- holtslandi í Mosfellssveit, og skýrði Björn bóndi Bjarnarson það nafn svo, að dalurinn hefði sennilega verið í þjóðbraut áður fyrr, þó að hann væri nú öllum dulinn nema smölum á næstu bæjum (Árbók hins ísl. fornleifafélags 1914, 11. bls. o. áfr.); Almanna,fljót, — talið vern það sem nú heitir Hverfisfljót í Fljótshverfi í Vestur-Skaftafells- sýslu. í Hauksbók Landnámu, kap. 279, segir svo frá að áður en Al- mannafljót hlypi væri það kallað Raftalækur (Skarðsbók Tóftalækur, — sem mun vera réttara; sbr. áður nefnt rit E. Ó. Sveinssonar, 89. bls.); Almannnkambur á Flateyjardalsheiði, — melhryggur einn sem hefur veri'ð alfaravegur frá fornu fari (ferðar þar um getið í Finn- boga sögu); AlmannaskarS í Austur-Skaftafellssýslu, alfaravegur yfir fjallið milli Lóns og Nesja. — Loks er að nefna fimm Almanna- gjár: Almannagjá á Þingvöllum, — önnur í landi Holtakots í Reykja- hverfi, — þriðja í Grímsey fyrir norðan, — fjórða er laut ein í túni að Heggsstöðum í Kolbeinsstaðahreppi (samkv. örnefnaskrá í Þjó'ð- l Ekki er mér kunnugt um að neinn annar en Kristian Kálund hafi fyrr tortryggt nokkurt þessara örnefna. En eftir að minn grunur vaknaði veitti ég því fyrst athygli að hann hefur gjört svofellda athugasemd í Islandslýsingu sinni um Almannagjá austan Lónsheiðar: Ved ostsiden af Lonshede, hvor hedevejen begynder, findes en stor kloft, Almannagjá, mærkelig ved sit navn. Navnet, der kommer igen flere steder pá Island (foruden ved öksará), sáledes pá Grimso, betyder formodenlig kun „storkloft"; Bidrag til en hist.-topogr. Beskrivelse af Island, II 261. 8
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.