Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1886, Side 112

112
ef oss verður ekki komið til að einsetja oss fastlega
að laga og mennta anda vorn, ef það, sem vér heyr-
um, verður ekki partur sjálfra vor fyrir vandlega
íhugan, þá vinnum vér engin veruleg gæði.
Sjálfsmenntun er nú of umfangsmikið efni handa
einum fyrirlestri og mun eg því að eins taka fram fá-
ein atriði, er mér finnst mest á ríða.
Verður stefna mín sú að sýna fyrst hugmyndina
sjálfsmenntun, svo meðulin, og síðan vil eg athuga
nokkrar mótbárur, sem mæta oss á þeirri stefnuleið,
er eg ætla nú að opna fyrir yður.
En áður en eg vík að efninu, vil eg gjöra
litla athugasemd. Sjálfsmenntun er möguleg; hún
er enginn draumur; hún er grundvölluð á eðli
voru. Án þessarar sannfæringar verður ræða mín
tómur lestur og með öllu gagnslaus fyrir áheyrandann.
Sál vor á tvær gáfur, sem gjöra sjálfsmenntun
mögulega, hina sjálfs-rannsakandi og sjálfs-skapandi
gáfu. því í fyrsta lagi er manni gefið, að geta snúið
huganum til sjálfs sin, að geta rifjað upp sínar um-
liðnu athafnir, og haft vakandi auga á hinum yfirstand-
andi; að geta þekkt sinar ýmislegu gáfur og hæfileg-
leika, hverju hann megnar af að kasta eða uppi að
halda, hvað hannjþoli af blíðu eða stríðu, og að geta
með þessu móti kynnzt sinu eigin eðli, og séð, til
hvers það sé bezt lagað. j?að er athugavert, að vér
erum færir um að sjá ekki einungis hvað vér þegar
erum, heldur og hitt, hvað vér getum orðið, að sjá í
oss sjálfum vísira og vonar-fræ þess vaxtar, sem engin
takmörk má setja, að kasta oss út yfir það takmark,
sem vér erum búnir að handsama, til hugsjónar full-
komlegleikans eins og til endimarks vorrar ákvörðunar.
í>að er þessi gáfa til að skilja sjálfan sig, sem aðgrein-
ir oss frá^dýrunum, sem engin deili sýna til þess, að
þau horfi inn á við. Án þessa væri engin sjálfsmennt-