Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1886, Blaðsíða 165
165
nýtur hún unaðar af sögunni eða æfisögum manna, nátt-
úrulýsingum, ferðasögum, ljóðmælum og jafnvel þung-
skildari ritum. Er verkmaðurinn þá rændur þeirri
skemtun, sem mentunin veitir? Til er og önnur teg-
und ánægjusemda, sem sjálfsmentunin gefur alþýðu
manna kost á að njóta. Eg á við fyrirlestra, um-
ræður, og mentunarfundi, sem kalla menn saman til
skemtunar, og uppbyggingar á kvöldum og nú verða
æ algengari á meðal vor. Alþýðlegt ræðuávarp ein-
hvers gáfumanns, sem hefur lag á að hitta hugi al-
þýðunnar, er auðug uppspretta ánægju eigi siður en
fróðleiks. Hin djúpa þögn, sem drottnar í ræðusöl-
um vorum, meðan slíkir fyrirlestrar eru fluttir fyrir
miklum múg áheyrenda, hún sýnir að mentun er eng-
inn óvinur yndis og ánægju. — Eg hefi örugga von
um, að við efling þekkingar, smekks og siðgæðis í
öllum stéttum félagsins, muni sú alþýðuskemtun upp
koma, sem ber nokkra líkingu sjónarleiksins, en þó er
hreinsuð frá þeim klúru göllum, sem afskræma nú
leiksvið vort og eg vona muni koma því á kaldan
klaka. Góðir sjónarleikir og framflutningar eða upp-
lestrar rita eru öflug meðöl til að vekja fjörugra sam-
sinni hjá alþýðu við andagiptarmanninn og djúp-
særri skilning á hans háleitu, fögru og viðkvæmu hug-
myndum en gjöra má ráð fyrir, að tómur lesturinn
geti vakið. Engin útlistun breiðir eins bjart ljós yfir
háleitan kveðskap eða hrífandi efni einnar bókar eins
og rödd þess lesara eða framsögutnanns, sem gagn-
tekinn er af tilfinningum höfundarins og hefur næma
og margbreytta framburðargáfu. Sá mannsöfnuður, sem
fyrir slika rödd er snortinn af háfleygri hugsun eða
blíðkaður til mannelskufullrar sorgar, hann tekur þátt
í ánægju, sem er jafn táhrein sem yndisrík, og eg get
ekki annað en ímyndað mér, að slík og þvílík skemmt-
an, sem hvorki hneykslar sakleysi kvenna né samvizku-