Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1886, Blaðsíða 167

167
neinn einstakan, hvorki fyrir fátækan né rikan. En
erfiðleikar eiga að hvetja en ekki letja framfarahug
mannsins. Öllum stéttum er vegurinn til fullkomnun-
ar torveldur. Anda mannsins er ætlað að herðast
gegnum baráttu. Og hve mikið hefur hann þegar
þolað? Undir hvílíku kúgunaroki hefur hann öld ept-
ir öld áfram barizt? Hvílík fjöll vandræða hefur hann
yfirstígið? Og eigum vér þá með þvílíka reynslu fyrir
augum að segja, að menn eigi að örvænta um fram-
farir fjöldans, að hlekkir líkamlegrar nauðsynjar séu
of sterkir og of þungir fyrir andann að brjóta, að
framfaralaust þrælastrit sé hið óumflýjanlega hlutskipti
alls þorra mannkynsins.
Eg enda á því að minna yður á fegurstu ein-
kennin á þessari öld, það eru framfarir alls fjölda lýðs-
ins í þekkingu, sjálfsvirðingu og í góðum aðbúnaði.
Hve ólikt er ekki með þessum tímum og hinum
gömlu? Fyrir eigi mörgum öldum var þjóðin eins
manns eign og öll hennar velferð var veðsett sífelldu
ófriðarleikspili í engum öðrum tilgangi en þeim,
aó efla ofurvald drottnarans og hans ættar eða að
leggja fleiri lönd undir ok hans. Mannfélaginu var
skipt í tvo flokka, aðal og alþýðu, og var þeirra á
milli staðfest eins mikið og ófært djúp eins og milli
útvaldra og fordæmdra. Alþýðan hafði engin per-
sónuréttindi, heldur myndaði öll eina kös eða hjörð,
sem höfðingjarnir máttu fara með eptir vild sinni. í
hernaðinum, sem þá var aðalathæfi manna, klæddu
riddarar þeir, sem vér heyrum lofaða fyrir hreysti
sína, bæði sjálfa sig og hesta sína brynjum og hlífum,
svo varla mátti vopn á festa, en alþýðan varð að berj-
ast á fæti, og var brytjuð niður berskjölduð og hlífar-
laus af hinum ríkari Hver getur borið saman ástand
Evrópu fyrir fáum árum við ástand heimsins nú, án
þess að lofa guð fyrir umskiptin? Hin miklu batnað-