Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1886, Qupperneq 146
146
frekast leyfir, á maður að styðja þann flokk, er manni
finnst beztur. En allir flokkar eiga sammerkt í einu
tilliti: þeir ala allir þann hinn banvæna anda, sem eg
er að fordæma. í þeim öllum hamast flokkfylgisand-
inn. Kallið menn saman til að framfylgja einhverju
alþýðlegu málefni, hvort heldur góðu eða illu, og
fylkið siðan í móti þeim, öðrum flokki, sem berst fyr-
ir gagnstæðu málefni, og mun þá óðar upprísa í al-
gleymingi hjá þeim ný ástríða, fullkomlega aðgreind
frá þeirri, sem fyrst batt þá saman, æf og uppvæg á-
kefð, mestmegnis fólgin í megnri óbeit á þeim, sem
aðra skoðun hafa. Mannlegt eðli virðist ekki hýsa
efldari ástríðu né ósáttgjarnari. Full erfitt veitir hverj-
um einstökum, sem berst einn síns liðs fyrir einhverri
ósk sinni eða skoðun, að hemja ofmetnað sinn, ójafnað,
sigurást, heipt sína og aðrar slíkar tilfinningar. En
leggi hann út í sama leiðangur í fjölmennum flokki,
og hafi ekki því meira afburða-vald yfir sjálfum sér,
þá opnar hann skjótt sitt eina brjóst fyrir ofsa, þrá-
lyndi og heiptrækni allra. Sigur hans fylgismanna
gjörist honum ómetanlega dýrmætari en sigur þess
máls, hvort heldur góðs eða ills, er fyrst var tilefni
tvídrægninnar. Deilan verður barátta, ekki fyrir sann-
leika, heldur um völd, um sigur, og hamsleysi og var-
mennska slíkra deilna er sögunnar mikla syndabyrði.
f»að er sannsagt, að það skiptir minnstu, um hvað
menn deila, hvort það er lófastór landblettur eða for-
mennska í leik. Fari menn einusinni af stað, mun sér-
þóttinn, illviljinn, sigur-fíknin, óttinn fyrir sneypu og
hrakför, gjöra hégómann jafngildi lífs og dauða. Grríska
eður austlæga keisaradæmið var hrist og skekið að
neðsta grunni af flokkum, sem ekki deildu um annað
en yfirburði nokkurra kappakstursmanna á leiksviðinu.
Flokkadráttarofsi er sérstaklega fjandlegur siðferðis-
legu sjálfstæði. Að sama skapi sem maðurinn fyllist