Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1976, Page 54

FINNBOGI GUÐMUNDSSON
Bókaspjall
flutt á Gutenbergssýningu að Kjarvalsstöðum
20. nóvember 1975
Það hefur talazt svo til, að ég flytti hér dálítið bókaspjall og hefði
frjálsar hendur um efnisval. Ég hef kosiö að ræða um bækur allt frá
fornu fari á Islandi og bind mig því engan veginn við skeið prent-
listarinnar, þótt á það sé vitaskuld lögð höfuðáherzla á þeirri merku
sýningu, sem hér er haldin í minningu Gutenbergs.
Skemmtileg er frásögn Islendingabókar Ara fróða af pöpunum, er
voru hér fyrir, þegar Norðmenn komu, „en fóru síðan á braut, af því
að þeir vildu eigi vera hér við heiðna menn, og létu eftir bækur írskar
og bjöllur og bagla; af því mátti skilja, að þeir voru menn írskir.“
Þótt bækur papanna hafi ekki varðveitzt og sumir því borið brigð-
ur á frásögn Ara að þessu leyti, er athyglisvert það, sem segir í 15. kap.
Sturlubókar Landnámu af Örlygi Hrappssyni, að Patrekur biskup í
Suðureyjum, fóstri hans, léti hann hafa með sér til íslands kirkjuvið
og járnklukku og plenarium og mold vígða. Frá þessu segir einnig í
upphafskapítula Kjalnesinga sögu, en í lok hennar er þess getið, að
sú in sama járnklukka hafi hangið ,,þá fyrir kirkjunni á Esjubergi,
er Árni biskup réð fyrir stað, Þorláksson, og Nikulás Pétursson bjó
að Hofi, og var þá slitin af ryði. Árni biskup lét og þann sama plen-
arium fara suður í Skálholt og lét búa og líma öll blöðin í kjölinn, og
er írskt letur á.“
„Plenarium eða plenarius var bók, sem á voru heilir biblíutextar,
oftast guðspjöllin eða guðspjöll og pistlar,“ segir Jakob Benediktsson
í skýringum Landnámuútgáfu sinnar.
I rauninni er ekkert eðlilegra en eitthvað hafi slæðzt af bókum til
landsins þegar á landnámsöld með kristnum mönnum, en tilviljun
síðan ráðið, hvort þær varðveittust lengur eða skemur.