Náttúrufræðingurinn - 1998, Qupperneq 4

Úrvörn í sókn
Þetta tvöfalda hefti Náttúrufræðingsins er
óvenjulegt að því leyti að það fjallar aðeins
um eitt svæði landsins. Svæðið sem gert er
svo hátt undir höfði er í hraununum vestan
Hafnarfjarðar allt vestur að Hvassahrauni.
Á þessu landsvæði má víða sjá nýleg
ummerki um sambýli manns og náttúru og
eru þau ekki öll fögur: berskafin hraun,
himinháir hraukar brotajárns og nú síðast
brennandi sorp neðanjarðar. Þar er líka að
finna notalegri mannvistarleifar frá fyrri tíð:
bæjartótdr og vörður, fallna brunna og tún-
garða, uppsátur og götuslóða.
í Náttúrufræðingnum verður þó ekki
fjallað um þessi mannanna verk, heldur þau
náttúrulegu verðmæti sem enn eru óskemmd
og leynast í hraunbollum og fjörulænum,
tjörnum og jarðsjó rétt við bæjardyr
Hafnfirðinga. Hér er gerð grein fyrir helstu
rannsóknum sem fram hafa farið á náttúru
svæðisins og ættu að vera forsenda
ákvarðanatöku í skipulagi; rannsóknum á
hraunum, grunnvatni og á lífríki á sjávar-
botni, í fjörum og tjörnum. Hér er líka í fyrsta
sinn sagt frá fundi dvergbleikju sem býr á
mótum ferskvatns og sjávar við Straum.
Nokkur hluti heftisins er helgaður
álverinu í Straumsvík. Álframleiðslunni og
mengunarvörnum innan verksmiðjunnar eru
gerð skil en einnig er skýrt frá opinberu
eftirliti með loftmengun, gróðurbreydngum
sem vart varð eftir að álverið tók til starfa og
rannsóknum á hugsanlegri mengun frá ker-
brotum í sjó. Þegar álverið í Straumsvík var
reist var þekking á lífríki svæðisins afar
takmörkuð og engin reynsla af mengunar-
rannsóknum eða vöktun. Reynslan af
slíkum rannsókum í Straumsvík getur komið
að góðum notum í dag þegar menn eru enn
að undirbúa byggingu nýrra iðjuvera í
landinu og velja þeim stað
Þó nálægð þessa umrædda svæðis við
þéttbýli valdi því að það hefur verið og er
enn í mikilli hættu, - enda upplagt bygg-
ingasvæði og efnisnáma, þá er það þessi
sama nálægð sem nú virðist ætla að verða
því til bjargar.
Segja má að baráttan um friðlýsingu Ás-
tjarnar, sem er eini staðurinn þar sem flór-
goði verpur á Suðvesturlandi, hafi markað
upphaf að stærri landvinningum náttúru-
verndar- og údvistarmanna þar syðra.
Umhverfis- og útivistarfélagið í Hafnarfirði
sem stofnað var í ársbyrjun 1997 hefur nú
slegið vörð um allt svæðið og hefur félaginu
tekist að snúa vörn í sókn. Með fyrir-
lestrum, fræðsluferðum og áróðri hefur
tekist að vekja athygli bæjaryfirvalda og
almennings á þeim stórkostlegu mögu-
leikum sem fólgnir eru í náttúru og sögu
þessa svæðis. Vonir standa því til þess að
það verði nýtt til údvistar um ókomin ár en
ekki til frekari iðnaðaruppbyggingar.
Þekking og fræðsla eru lykilorðin. Menn
eru tilbúnir að fórna því sem þeir ekki þekkja
en eftir að hafa kynnst búsetuminjum í
Hraunum, skoðað jarðmyndanir og fræðst
um fjölbreytt lífríki svæðisins fá menn aðra
tilfinningu fyrir því og fara að virða náttúru
þess og þykja vænt um hana.
Hafnfirðingar eru lánsamir að eiga slíkt
svæði við bæjardyr sínar. íbúar annarra
þéttbýlisstaða ættu að taka Áhugahópinn
sér til fyrirmyndar og slá skjaldborg um
náttúruperlur í nánasta umhverfi sínu.
Álfheiður Ingadóttir
162