Náttúrufræðingurinn - 1998, Síða 86

4. mynd. Hraunbunga í um 600 mfjarlœgð frá álverinu. Komnir eru áberandi brunablettir
í mosann og krœkilyngið erfarið að auka þekju sína. - Exposed lava at 600 m distance
from the aluminium smelter. Burned spots in the mosscarpet and the crowberry is increas-
ing its cover. Ljósm./photo: Hörður Kristinsson.
um á frálægri hlið. Svipað gerðist með
flétturnar; þær drápust og molnuðu smátt
og smátt af annarri hlið hraunkambanna, en
lítið sá á þeim hinum megin. Mælingar hafa
verið gerðar á þessum mismun á frálægri og
aðlægri hlið hraunkambanna (Kristinn P.
Magnússon 1984, Björn Lárus Örvar 1987).
Oft var áberandi að blómjurtir, eins og t.d.
melablóm (Cardaminopsis petraea), gátu
blómstrað og þrifist vel á stöðum þar sem
mosaþemban var nær alsviðin.
Þar sem skemmdir voru mestar mynduðust
fyrst brunagöt niður í mosaþembuna, svo
að úr varð sérkennilegt mynstur (4. mynd),
en annars staðar var mosinn svo til horfinn
eða sviðinn niður í svörðinn (5. mynd).
Breiður af krækilyngi lögðu síðan undir sig
það rými sem við þetta skapaðist (6. mynd).
Skófirnar sem áður þöktu hraunklappirnar
höfðu drepist og molnað af. Voru klappirnar
því naktar eftir og gráar eins og væru þær
skúraðar (7. mynd). I stel'nu ríkjandi vind-
áttar, í SSA frá álverinu (samsvarandi A-
geisla í skýrslu flúormarkanefndar 1971),
mátti rekja áhrif á mosann um 3 km út í
hraunið, en annars staðar greindust vart
áhrif nema 1-2 km út frá álverinu. I skýrslu
flúormarkanefndar (1971) kom einnig fram
að sýnilegar skemmdir á mosa náðu 2,2 km
út í hraunið í SSA (snið A) haustið 1971, en
skemmra á öðrum sniðum.
Ljóst er að gróðurskemmdir umhverfis ál-
verið eru mun meiri en ella væri vegna þess
hversu mikið er af hraunum í nágrenni þess.
Aðalgróður hraunsins eru mosar og fléttur,
sem eru mun viðkvæmari en annar gróður.
Áhrif á mosann eru sýnileg miklu lengra út í
hraunið en skemmdir á lyngi. Á móti kemur að
mest af hrauninu við hlið álversins (Kapellu-
hrauni) hefur verið eyðilagt með gjallnámi, og
því eru gróðurskemmdir af völdum loftmeng-
unar ekki eins sýnileg og annars hefði verið.
Aðeins við norðausturhom verksmiðjunnar
var eldra hraun (Hellnahraun) sem náði óskert
alla leið að Reykjanesbrautinni, sem liggur við
hlið hennar. Þar voru því krækilyngsbreið-
urnar, sem voru afleiðing gróðurbreytinganna,
mest áberandi (6. mynd).
244