Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 39

Fæða bleikju af öllum stærðum voru
hryggleysingjar, bæði úr ferskvatni og sjó
(6. mynd). Fæðugerðir úr ferskvatni voru
skordýr og voru þau meira en helmingur
fæðurúmmálsins á öllum svæðum, að vest-
ara fjörusvæðinu undanskildu. Mikilvæg-
astar þeirra fæðugerða voru vorHugulirfur
(Limnephilus affinis) og rykmý á lirfu- og
púpustigi, en þær flugur eru vafalítið
einnig uppistaðan í fæðuhópnum „ógreindar
flugur". Fæða úr sjó var einnig mikilvæg.
Marfló kom fyrir á öllum svæðum utan
Brunntjarnar og var mikilvægasta fæðan á
vestara fjörusvæðinu. Auk þess át
bleikjan ögn (Mysidacea) á vestara fjöru-
svæðinu og laxalús (Lepeoptheirus
salmonis Krpyer) og burstaorma á austara
fjörusvæðinu (6. mynd). Austara fjöru-
svæðið er í botnlanga sem lax gengur
töluvert í á leið sinni með landi, einkum
síðgenginn fiskur. Vegna ferskvatns-áhrif-
anna þar falla laxalýs af laxinum og eru síðan
étnar af bleikju. Fæðuhópurinn „annað“
samanstóð af eftirfarandi fæðu (raðað skv.
meðalrúmmáli): ógreinanleg fæða, fiðrilda-
lirfur, agnir, köngulær og bjöllur.
Vægi fæðugerða breytist samhliða
breytlri fiskstærð. Smæstu fæðudýrin, mý-
lirfurnar, voru uppistaðan í fæðu bleikju á
fyrsta aldursári (vorgamallar bleikju). Eldri
og stærri bleikjur voru síðan í fjölbreyttara
æti og m.a. voru hryggleysingjar úr sjó
mikilvæg fæða hjá þeim sem voru á svæðum
þar sem sjávar gætti. Fllutur vorflugna jókst
með aukinni fiskstærð hjá bleikjum eins árs
og eldri, sem tengist líklega því að stærstu
fæðudýrin sem voru í boði tilheyrðu þeirri
fæðugerð (6. mynd). Rannsóknir sýna að
vorflugutegundin sem um ræðir getur á
lirfustigi lifað bæði í ferskvatni og ísöltu
vatni (Agnar Ingólfsson 1998, í þessu riti).
Mest af fæðunni er étið af botni, sem
kemur ekki á óvart þar sem kjaftlögun dverg-
bleikjanna er aðlöguð áti af botni. Fæðu-
magn bleikjunnar sýnir að næringarástand
fiskanna er með ágætum. Allra minnsta
bleikjan var þó síst í æti, hugsanlega vegna
þess að minna framboð hafi verið á þessum
tíma af smáurn fæðudýrum, sem stærðar-
innar vegna henta þeim fiskum best.
Sjávarfang fannst í fæðu bleikjunnar bæði
á fjör.usvæðum sjávar og í tjörn við Gerði. Á
fjörusvæðum sjávar (A- og V-fjara) gætu
þessi sjávardýr hafa dvalið í og/eða á fjöru-
beðnum þrátt fyrir uppstreymi linda-
vatnsins. Hluti fæðudýra af sjávaruppruna
sem étin voru þar gæti því hafa lent í bleikju-
kjafti við botninn, en magn þeirra og fæðu-
samsetningin bendir til þess að bleikjurnar,
ekki síst þær stærri, sæti lagi og fari í stuttar
ferðir í sjó til fæðuöflunar. Það að sjávardýr
voru einnig hluti fæðunnar hjá dverg-
bleikjunum í tjörninni við Gerði kemur heim
og saman við að marflær komu upp úr
hraunbotninum við rafveiðarnar.
LOKAORÐ
Rannsóknirnar sýndu fram á tilvist dverg-
bleikju í lindavatni á Reykjanesi. Það að
dvergbleikja skyldi finnast þar er eitt og sér
markvert í ljósi þess hve fátítt þetta bleikju-
afbrigði er í vatnakerfum landsins. Einnig
kemur þar til að lífshættir bleikjunnar á
þessu svæði eru einstakir, því ekki er vitað
til þess annars staðar að dvergbleikjur nýti
sér í senn umhverfi ferskvatns og sjávar.
Auk þess eru dvergbleikjurnar í Straumsvík
sérlega áhugaverðar með hliðsjón af þróun
bleikjuafbrigða, vegna þess að önnur bleikju-
albrigði finnast þar ekki, eins og þekkt er á
öðrum svæðum sent dvergbleikjur finnast á
hérlendis. Dvergbleikju er eflaust að fínna víð-
ar á jarðfræðilega ungum svæðum þar sem
lindir og hraun eru, en mörg þeirra eru enn ó-
könnuð að þessu leyti. Dvergbleikjan í
Straumsvík er skýrt dæmi um það hversu vel
þessu bleikjuafbrigði gengur að nýta sér linda-
svæði þar sem hraun er ráðandi í botngerðinni.
Meginatriði líffræði dvergbleikjunnar í
Straumsvík eru nú kunn, en eftir standa
margar einkar áhugaverðar spurningar varð-
andi lífshætti hennar. í því sambandi má
nefna þætti er varða gönguhegðun, s.s.
ferðir dvergbleikjunnar í ferskvatni og á skil-
um ferskvatns og sjávar, þar sem litið væri til
atriða eins og lífsskeiða, tíma (dægur- og
árstíðasveiflna), flóðs og fjöru og sjóþols
bleikjunnar.
197